کاربرد سی تی اسکن در تشخیص بیماری‌های مغز و اعصاب 

در توموگرافی کامپیوتری (سی تی) سر یا مغز از دستگاه‌های مخصوص اشعه ایکس استفاده می‌شود که به ارزیابی آسیب‌دیدگی‌های سر، سردردهای شدید، سرگیجه و علائم دیگر آنوریسم مغزی، خونریزی، سکته مغزی و تومورهای مغزی کمک می‌کند. همچنین این روش به پزشکان در ارزیابی صورت، سینوس‌ها و جمجمه یا پرتودرمانی برای سرطان مغز در موارد اورژانسی نیز کمک می‌کند. با این روش آسیب‌دیدگی‌ها و خونریزی‌های داخلی به سرعت مشخص شده و به زنده ماندن بیمار کمک می‌کند.

تصاویر مقطعی که به وسیله سی تی اسکن گرفته می‌شود می‌تواند در چند صفحه نمایش داده شده و تصاویری سه بعدی ساخته شود. این تصاویر را می‌توان روی مانیتور کامپیوتر مشاهده کرد یا روی فیلم پرینت گرفته و یا روی سی دی  یا دی وی دی آنها را رایت کرد. تصاویر سی تی از ارگان‌های داخلی بدن، استخوان‌ها، مخصوصا بافت‌های نرم و عروق خونی معمولاً مفصل‌تر و دقیق‌تر از عکس‌های گرفته‌شده به روش اشعه ایکس معمولی است.

موارد کاربرد سی تی اسکن

سی تی اسکن سر معمولاً برای تشخیص موارد زیر به کار برده می‌شود:

• خونریزی، ضربه مغزی و شکستگی جمجمه در بیمارانی که به سر آنها ضربه وارد شده است.
• خونریزی‌هایی که به دلیل پارگی یا نشت آنوریسم مغزی در بیمارانی که به سر دردهای ناگهانی مبتلا شده‌اند به وجود آمده باشد.
• لخته خون یا خونریزی در مغز بلافاصله پس از سکته مغزی
• تومورهای مغزی
• بزرگ شدن حفره‌های مغز (بطن‌ها) در بیمارانی که به هیدروسفالی مبتلا شده‌اند.
• بیماری‌ها یا ناهنجاری‌های سر و جمجمه

در موارد زیر نیز از سیتی اسکن استفاده می‌شود:

• ارزیابی میزان گستردگی آسیب‌دیدگی‌های استخوانی و آسیب‌دیدگی‌های بافت نرم در بیمارانی که صورت آنها ضربه خورده و باید جراحی‌های ترمیمی انجام دهند.
• تشخیص بیماری‌های استخوان تمپورال (گیجگاهی) در یک طرف سر که ممکن است باعث ایجاد اختلالات شنوایی شود.
• تعیین وجود التهابات یا تغییرات دیگر در سینوس‌های پارانازال
• برنامه پرتودرمانی برای درمان سرطان مغز  یا بافت‌های دیگر
• مشخص کردن و هدایت مسیر سوزن‌هایی که برای نمونه‌برداری (بایوپسی) از مغز وارد آن می‌شوند.
• ارزیابی آنوریسم مغزی یا ناهنجاری‌های شریانی به کمک روش سی تی آنژیوگرافی مغز

آماده‌سازی برای انجام فرایند

در مورد بارداری و بیماری‌هایی که اخیراً به آنها مبتلا شده‌اید همچنین در مورد داروهای مصرفی و آلرژی‌هایی که دارید، پزشک را مطلع کنید. احتمالاً به شما توصیه می‌شود که چند ساعت قبل از انجام این فرایند از خوردن و آشامیدن پرهیز کنید. اگر شما به ماده حاجب حساسیت دارید، پزشک داروهایی را برای شما تجویز می‌کند که واکنش‌های آلرژیک را کاهش می‌دهد. این داروها باید 12 ساعت قبل از انجام فرایند مصرف شوند. جواهرات و زیور‌آلات خود را در خانه گذاشته و لباسی گشاد و راحت بپوشید.

فرایند سی تی اسکن چگونه انجام می‌شود؟

تکنسین دستگاه شما را روی تخت سیتی می‌خواباند، معمولاً باید به پشت دراز بکشید. ممکن است از نوارها و بالش‌هایی استفاده شود تا شما در وضعیت صحیح قرار گیرید و در خلال فرایند وضعیت بدن شما ثابت بماند. بسیاری از اسکنرها به قدری سریع هستند که برای اسکن کردن کودکان نیازی به بیهوش کردن یا آرام کردن آنها نیست. در برخی موارد ممکن است برای کودکانی که توان تحمل آن را ندارند از آرامش‌بخش استفاده شود. حرکت باعث می‌شود که در عکس‌ها لک ایجاد شده و کیفت عکس‌ها تنزل یابد درست مانند آن چیزی که در هنگام عکس گرفتن نیز اتفاق می‌افتد.

اگر در آزمایش‌های تصویری از ماده حاجب استفاده شود، متناسب با نوع آزمایش تصویری ممکن است ماده بلعیده شده، از طریق تزریق وریدی وارد بدن شود یا به ندرت از طریق انما این ماده وارد بدن شود. سپس تخت دستگاه به سرعت حرکت کرده و اسکن از محلی که باید انجام شود شروع می‌شود. بعد از آن، تخت به آرامی حرکت کرده و سی تی اسکن اصلی انجام می‌شود. بسته به نوع سی تی اسکنی که باید انجام شود، دستگاه ممکن است چندین مرتبه حرکت کند. زمانی که فرایند سی تی اسکن به طور کامل انجام شد، از شما خواسته می‌شود کمی صبر کنید تا تکنسین کیفیت عکس‌ها را برای ارائه یک تفسیر دقیق بررسی کند. سی تی اسکن مغز معمولاً 10 دقیقه طول می‌کشد.

آیا در هنگام انجام سی تی اسکن و پس از آن بیمار احساس درد دارد؟

سی تی اسکن معمولاً بدون درد، به سرعت و به راحتی انجام می‌شود. اسکن به‌خودی‌خود باعث ایجاد درد نمی‌شود ولی ممکن است این موضوع که شما باید چند دقیقه در یک وضعیت خاص قرار گیرید کمی ناراحت‌کننده باشد. اگر شما در این زمان احساس ناراحتی می‌کنید یا از بیماری ترس از فضاهای تنگ رنج می‌برید و یا درد مزمنی دارید ممکن است انجام سی تی اسکن برای شما استرس‌زا باشد. تکنسین یا پرستار تحت نظارت پزشک ممکن است داروهایی به شما بدهد که بتوانید فرایند سی تی اسکن را راحت‌تر تحمل کنید. وقتی که شما وارد اتاق سیتی اسکن می‌شوید، خطوط نورانی خاصی روی بدن شما تابانده می‌شود که به شما کمک می‌کند که در موقعیت صحیح قرار بگیرید. با دستگاه‌های مدرن سی تی اسکن در هنگامی که دستگاه در فرایند سی تی اسکن دور شما می‌چرخد شما فقط صدای بوق ضعیف، تق‌تق و صداهای قیژقیژ را از درون دستگاه سی تی اسکن می‌شنوید که معمولاً نمی‌توانید علت آن را ببینید.

در هنگام انجام فرایند سی تی اسکن شما در اتاق تنها هستید مگر این که شرایط خاصی وجود داشته باشد. ممکن است به والدین اجازه داده شود که همراه کودکان بیمار خود وارد اتاق شوند اما باید برای به حداقل رسیدن تابش اشعه به بدنشان باید از پیش‌بندهای سربی استفاده کنند. پس از پایان سی تی اسکن، برای تزریق ماده حاجب از خط وریدی استفاده می‌شود که توسط تکنسین برداشته می‌شود و سوراخ کوچکی که به وسیله سوزن ایجاد شده است با یک پانسمان کوچک بسته می‌شود. شما می‌توانید بلافاصله پس از انجام این فرایند به فعالیت‌های روزمره خود مشغول شوید.

چه کسی عکس‌ها را تفسیر می‌کند؟

یک رادیولوژیست متخصص در نظارت و تفسیر آزمایش‌های رادیولوژی تصاویر را آنالیز کرده و گزارش آن را برای پزشکی که شما را برای انجام سی تی اسکن معرفی کرده است ارسال می‌کند تا وی نتایج را با شما در میان بگذارد. ممکن است انجام آزمایش‌های تصویری تکمیلی نیاز باشد که پزشک برای شما علت انجام این آزمایش‌های تصویری را توضیح می‌دهد.

مزایا و معایب

مزایا

• فرایند سی تی اسکن بدون درد انجام می‌شود و یک روش غیرتهاجمی و دقیق است.
• مزیت اصلی سی تی توانایی آن در عکس‌برداری از استخوان، بافت نرم و عروق خونی به طور همزمان است.
• برخلاف اشعه ایکس قدیمی، سی تی اسکن تصاویر دقیقی از بسیاری از انواع بافت‌ها مانند ریه‌ها، استخوان‌ها و عروق خونی می‌گیرد.
• فرایند سی تی اسکن به سرعت و به راحتی انجام می‌شود؛ در موارد اضطراری این عکس‌ها، جراحات و خونریزی‌های داخلی را به سرعت نشان داده که می‌تواند باعث نجات و زنده ماندن بیمار شود.
• سی تی یک روش تصویربرداری مقرون به صرفه برای بسیاری از مشکلات و بیماری‌های بالینی است.
• سی تی نسبت به ام آر آی حساسیت کمتری به حرکات بیمار دارد.
• برخلاف ام آر ای در صورتی که شما از هر نوع ایمپلنتی استفاده کنید می‌توانید تحت فرایند سی تی اسکن قرار بگیرید.
• تشخیص‌هایی که با سی تی اسکن حاصل می‌شوند نیاز بیمار به انجام عمل‌های نمونه‌برداری و بایوپسی را رفع می‌کند.
• پس از انجام سی تی اسکن هیچ اشعه‌ای در بدن بیمار باقی نمی‌ماند.
• اشعه ایکسی که در سی تی اسکن به کار برده می‌شود عوارض جانبی آنی ندارد.

خطرات احتمالی

• همیشه احتمال ابتلا به سرطان در صورت قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه وجود دارد. به هر حال، مزایای تشخیص دقیقی که با این فرایند حاصل می‌شود بیش از مضرات آن است.
• میزان اشعه مؤثر برای انجام این فرانید متغیر است.
• معمولاً سی تی اسکن برای زنان باردار توصیه نمی‌شود زیرا ممکن است خطراتی برای کودک دربرداشته باشد مگر این که از نظر پزشکی انجام آن اجتناب‌ناپذیر باشد. البته احتمال بروز این عوارض در هنگامی که سی تی اسکن از سر گرفته می‌شود برای کودک کاهش می‌یابد.
• از آنجا که کودکان نسبت به اشعه حساس‌تر هستند باید فقط در زمانی که انجام سی تی اسکن واقعاً ضروری است این فرایند برای آنها انجام یا تکرار شود.

محدودیت‌ها

افراد چاق که نمی‌توانند وارد اسکنر دستگاه سی تی های قدیمی شوند و معمولاً بیش از 225 کیلوگرم وزن دارند نمی‌توانند تحت این فرایند قرار بگیرند. در مقایسه با تصویربرداری با ام آر آی جزئیات دقیق بافت نرم (به خصوص در مغز شامل فرایند بیماری) در سی تی اسکن کمتر قابل دیده شدن هستند. سی تی برای تشخیص التهابات مننژ و غشایی که مغز را پوشانده است مناسب نیست.