جرم گیری دندانها 

یکی از رایج ترین سوالات دندانپزشکی در میان مردم، ضرورت انجام جرم گیری دندانهاست. از سوی دیگر، حتی برخی معتقدند که جرم گیری به مینای دندان آسیب می زند و در بعضی از موارد، دندانپزشکان به لحاظ جنبه مالی جرم گیری را توصیه می نمایند. در این مقاله، به توضیح موارد فوق می پردازیم.

چرا دندانها نیاز به جرم گیری دارند؟

در حالت عادی دندانها توسط یک لایه چسبناک به نام پلاک دندانی (Tooth plaque) پوشیده شده اند که حاوی میلیونها باکتری می باشد. این باکتری ها از مواد قندی موجود در غذا استفاده کرده و تولید مواد اسیدی می نمایند که می تواند به مینای دندان آسیب بزند.

اگر مینای دندان به دفعات در معرض اسید قرار بگیرد، ساختار آن از هم می پاشد و پوسیدگی دندانی ایجاد می شود. پلاک دندانی در صورت برداشته نشدن از روی سطح دندان و فضای بین دندانی، به مرور سخت و محکم شده، و با اضافه شدن رسوب آهکی ناشی از بزاق به آن تبدیل به جرم (Calculus) می گردد.

در مراحل اولیه این جرم و پلاک‌ ها نرم بوده و به راحتی با مسواک‌ زدن و نخ‌ دندان کشیدن قابل برداشتن است، اما به مرور زمان به لایه ‌ای سخت تبدیل می‌ شود که برای از بین بردن آن باید به دندانپزشک مراجعه کرد.

باقی ماندن جرم روی دندانها نه‌ تنها باعث ایجاد بوی بد دهان می‌شود، بلکه رنگ و سلامت دندانها را نیز تحت تاثیر قرار می ‌دهد و می ‌تواند منجر به بروز بیماری‌ های لثه گردد.

آیا جرم گیری برای دندان ضرر دارد؟

متاسفانه یک باور نادرست در میان مردم وجود دارد که جرم گیری، مینای دندانها را از بین برده و زمینه بروز پوسیدگی‌ بیشتر را فراهم می‌ کند. این باور کاملا نادرست است، چرا که جرم دندان نه تنها به لثه و بافت‌ های نگهدارنده دندان آسیب می زند، بلکه محلی برای تجمع و تکثیر باکتری ‌ها به حساب می‌آید که تنها به کمک جرم گیری قابل برداشتن است.

از سوی دیگر، تحقیقات متعدد علمی وجود ارتباط میان بیماری های مربوط به لثه با بیماریهای قلبی – عروقی و یا حتی زایمان های زودرس در خانمها را شناسایی نموده اند. به نظر می رسد که باکتریهای مسبب بیماری های ذکرشده مشترک می باشند. پس می توان نتیجه گرفت که وجود پلاک و جرم دندانی نه تنها تهدیدی برای سلامت دهان و دندان شماست، بلکه خطری بالقوه برای سلامت عمومی شما نیز می باشد.

از طرف دیگر گفته می شود که جرم گیری باعث حساس شدن دندانها گشته و در صورت مصرف نوشیدنی گرم یا سرد، باعث تیر کشیدن دندانها می شود. در پاسخ باید گفت که جرم روی دندان‌ ها به علت ضخامتی که دارد مانند یک عایق عمل کرده و تا حدی جلوی حس حرارت را می‌گیرد.

بنابراین طبیعی است که با برداشته شدن آن، بهتر متوجه تغییرات حرارتی شویم. البته این حساسیت همیشگی نیست و پس از چند روز از بین می ‌رود.

عوامل موثر بر ایجاد جرم دندان چه می باشند؟

میزان جرم ایجاد شده روی دندانها بستگی به نوع ترکیبات بزاق، عادات تغذیه ای و وضعیت بهداشت دهان و دندان افراد دارد. هر چه محیط دندان قلیایی تر باشد (مثلا کسانی که ترشح زیاد بزاق دارند یا مرتبا مکمل های پروتئینی جهت بدنسازی مصرف می نمایند)، میزان و سرعت تشکیل جرم دندانی بیشتر خواهد بود. تشکیل جرم در سطوح داخلی دندان های جلوی پایین و سطوح مجاور مجاری غدد بزاقی شدیدتر است.

علت این امر، دسترسی مشکلتر به این نواحی، کم دقتی افراد در مسواک زدن این نواحی و همچنین ترشح و تماس بیشتر بزاق با این سطوح می باشد. با این حال همه افراد می توانند با مسواک زدن صحیح، کشیدن نخ دندان و رعایت بهداشت دهان تشکیل جرم را به حداقل برسانند.

هر چند وقت یک بار باید جرم گیری کرد؟

بسته به میزان جرم ایجاد شده روی دندانها، بیشتر افراد سالی یک تا دو بار نیاز به جرم گیری دارند. افراد سیگاری، افرادی که ترشح بزاق فراوان دارند و افرادی که به خوبی مسواک نمی زنند، ممکن است زودتر از شش ماه نیاز به جرم گیری داشته باشند.

جرم دندان چگونه به لثه ها آسیب می رساند؟

وقتی جرم دندانی بالای خط لثه تجمع پیدا کند، بافت لثه متورم شده و به راحتی دچار خونریزی می شود. این حالت ژنژیویت (التهاب لثه) نام دارد و مرحله ابتدایی بیماری پریودنتال است. اگر در موقع مسواک زدن از لثه ها خون بیاید، نشانه شروع مشکل است و باید به دندانپزشک مراجعه کرد، زیرا خونریزی از لثه نشان دهنده التهاب فعال است.

به ناحیه ای که خونریزی دارد، باید بیشتر مسواک زد (و نه لزوما محکمتر) ونخ کشید و از خونریزی آن نترسید. مسواک زدن صحیح و مرتب این ناحیه به تدریج باعث کاهش خونریزی می گردد.

فرق جرم گیری معمولی با جرم گیری عمیق (Deep Cleaning) چیست؟

درپاسخ باید توضیح داد که بر اساس موقعیت قرار گیری ، دو نوع جرم دندانی وجود دارد:

نوع اول : جرم بیشتر روی سطح تاجی دندان و بالای لثه می باشد که در ناحیه طوق و در برخی موارد روی سطوح جونده دندان مشاهده می شود.

نوع دوم: زیر لثه ای و در شیار لثه می باشد و به سطح ریشه به طور محکم می چسبد. این نوع جرم از روی علائم کلینیکی و تهیه رادیوگرافی قابل تشخیص است. تشکیل این نوع جرم برای بافت لثه و استخوان اطراف آن ضرر بیشتری دارد، چرا که به علت ایجاد التهاب شدیدتر، باعث تحلیل لثه و استخوان نگهدارنده اطراف دندانها میشود. این تحلیل در مراحل پیشرفته تر میتواند منجر به لق شدن دندانها گردد.

برای برداشت جرم دندانی نوع اول از واژه جرم گیری (Cleaning) و برای برداشت جرم دندانی نوع دوم از واژه جرم گیری عمیق (Deep Cleaning) استفاده می شود. معمولا جرم گیری عمیق برای دندانپزشکان یا بهداشت کاران از لحاظ کاری مشکلتر و زمان برتر بوده و به طبع هزینه آن هم بیشتر خواهد بود.

چند نکته مهم: یکی از موارد مهم در هنگام جرم گیری، صاف و صیقلی کردن (Polish) سطوح دندانی بعد از برداشت جرمها میباشد. چنانچه این عمل به دقت صورت نگیرد، سطوح دندانی به صورت خشن و زبر باقی مانده و بیشتر از قبل مستعد تشکیل جرم می شوند. مسئله دیگر تمایز بین جرم و تغییر رنگ (Stain) می باشد.

تغییر رنگ میتواند ناشی از نوشیدن چای و قهوه و یا کشیدن سیگار باشد. بیشتر این موارد با یک پالیش ساده از بین می روند ولی در بعضی موارد، چنان به بافت دندان می چسبند که استفاده از ابزارهای خاص ضروری می گردد. امروزه، یکی از موارد زیبایی که مردم از دندانپزشکان درخواست می کنند، سفید کردن دندان است.

باید دانست که دندانپزشک هنگام جرم گیری، رسوبات رنگی و املاح ته‌ نشین شده روی دندان‌ ها را برمی‌دارد و در نتیجه رنگ داخلی دندان تغییر نخواهد کرد و نباید انتظار سفیدی و درخشندگی بیش از حد از جرم گیری داشت، اگرچه به دلیل از بین رفتن لایه جرم، کمی سفیدی و تغییررنگ به وجود می آید.

چنانچه نیاز به سفید کردن دندانها باشد، بلیچینگ (سفید کردن دندان‌ها) روشی است که توسط مواد شیمیایی مخصوص انجام می گیرد که در آینده در مورد آن صحبت خواهیم کرد. به هر حال بلیچینگ بیشتر جنبه زیبایی دارد، در حالی که جرم گیری یک اقدام درمانی و ضروری می باشد.