علت و درمان بی حسی عصب صورت (فلج بل) 

فلج بل یا فلج آیدیوپاتیک صورت نوعی ضعف در عضلات صورت است. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که عصب‌هایی که کنترل ماهیچه‌های صورت را به عهده دارند دچار التهاب، تورم یا فشردگی می‌شوند. این بیماری معمولاً یک طرف صورت را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث می‌شود که فرد در لبخند زدن یا بستن چشمی که در طرف آسیب‌دیده است دچار مشکل شود. فلج بل (فلج عصب صورت) در زنان باردار و افراد مبتلا به دیابت یا ویروس اچ آی وی (HIV) شیوع بیشتری دارد. در بیشتر موارد، فلج بل به طور ناگهانی ایجاد می‌شود؛ اغلب این عارضه در هنگام شب رخ داده و موقتی است، علائم این بیماری پس از گذشت چند هفته از بین می‌رود.

فلج بل چیست؟

شما در هر طرف صورت خود یک عصب دارید (که به آن عصب هفتم گردنی هم گفته می‌شود)، هر عصب صورت از مغز خارج شده و از طریق یک کانال کوچک در جمجمه از زیر گوش عبور می‌کند. این عصب به شاخه‌های متعددی تقسیم شده که ماهیچه‌های کوچک صورت مانند ماهیچه‌هایی که برای خندیدن، اخم کردن و… به کار برده می‌شوند را کنترل می‌کند. این عصب‌ها همچنین ماهیچه‌هایی که باعث بسته شدن پلک می‌شوند را نیز کنترل می‌کنند. شاخه‌های عصب صورت همچنین مزه‌ها و طعم‌هایی که توسط زبان احساس می‌شود را به مغز منتقل می‌کند. با بروز فلج بل (بی‌حسی عصب صورت)، واکنش سیستم ایمنی بدن باعث تورم این عصب می‌شود. عصب متورم شده در کانال باریک استخوانی در پایین جمجمه تحت فشار قرار می‌گیرد. وقتی که عصب به این شکل متورم شده و تحت فشار قرار می‌گیرد، پیام‌های مغزی به درستی ارسال نمی‌شوند. به همین دلیل یک طرف صورت به صورت موقتی دچار فلج و ضعف می‌شود. زمانی که این تورم و فشردگی عصب برطرف شد، کارکرد ماهیچه‌های صورت به حالت طبیعی خود بازمی‌گردد.

دلایل

دلیل بروز بی‌حسی عصب صورت، مشخص نیست. تصور می‌شود برخی از دلایل زیر عامل بروز این بیماری و عارضه باشد:

• هرپس ساده که باعث درد سرد و تبخال تناسلی می‌شود.
• اچ آی وی که به سیستم ایمنی بدن آسیب می‌رساند.
• سارکوئیدوز که باعث التهاب ارگان‌های بدن می‌شود.
• ویروس هرپس زوستر که باعث ابتلا به آبله‌مرغان و زونا می‌شود.
• ویروس اپستاین بار که باعث مونونوکلئوز می‌شود.
• آسیب‌دیدگی و التهاب عصب صورت
• فلج مادرزادی صورت: کودکانی که با ضعف عضلانی در صورت متولد می‌شوند.
• آسیب‌دیدگی عصب صورت در حوادث

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌های فلج بل عبارتند از:

• شروع حاد فلج یک طرفه بالا و پایین صورت
• درد گوش خلفی
• کاهش اشک
• اختلالات شنوایی
• اختلالات حس چشایی
• درد گوش
• ضعف عضلات صورت
• ناتوانی در بستن پلک
• درد حاد گوش و یا ماستوئید
• سوزن شدن و بی‌حسی گونه و دهان
• اپیفورا یا آبریزش چشم
• چشم درد
• تاری دید و دوبینی
• هنگامی که بیمار ابرو را بالا می‌برد، پیشانی سمت مبتلا به فلج صاف باقی می‌ماند.
• زمانی که فرد لبخند می‌زند سمت مبتلا به فلج ثابت ماند و فقط یک طرف لب‌ها تغییر حالت می‌دهد.
• افتادگی صورت
• سرازیر شدن آب دهان
• مشکلات چشمی مانند جاری شدن اشک فراوان یا خشکی چشم

تشخیص

نورولوژیست برای تشخیص، معاینات زیر را انجام می‌دهد:

• ارزیابی شنوایی: اتوسکوپی پنوماتیکی و دیاپازون به خصوص اگر مدارکی برای التهاب حاد یا مزمن گوش وجود داشته باشد.
• ارزیابی و معاینه چشم
• معاینه و ارزیابی دهان و دندان
• معاینات نورولوژیکی و عصبی: شامل تست اعصاب جمجمه، آزمایش‌های حسی و حرکتی، آزمایش‌ها و تست‌های مغزی برای بررسی و ارزیابی عملکرد عصب صورت

با این که هنوز آزمایشی برای تشخیص فلج بل (بی‌حسی عصب صورت)، وجود ندارد اما آزمایش‌های زیر می‌تواند برای تشخیص این عارضه یا رد وجود بیماری‌های دیگر مفید واقع شود:

• آزمایش خون برای تعیین:
  • سرم گلوکوز
  • میزان گلوکوز خون
  • هموگولوبین
  • اچ آی وی
  • شمارش کامل سلول‌های خونی
  • عملکرد تیروئید
• سرعت رسوب گلبول قرمز
• آنالیز CFS
• سطوح آنتی‌بادی سیتوپلاسمی نوتروفیل
• تست جریان بزاق
• آزمون بلات شلمر
• تست تحریک‌پذیری عصبی
• سی تی اسکن
• ام آر آی
• الکترومایوگرافی (EMG)

درمان

دارودرمانی

در بسیاری از موارد درمان فلج بل به وسیله دارو انجام می‌شود.

• کورتیکواستروئیدها: مانند پردنیزولون که باعث کاهش تورم و التهاب می‌شود بنابراین روند بهبودی را تسریع می‌کند.
• داروهای ضدویروسی: از آنجا که در بیشتر موارد، عفونت‌های ویروسی باعث ابتلا به فلج بل می‌شوند، داروهای آنتی‌ویروس در اغلب موارد تجویز می‌شوند.

عمل جراحی

• ترمیم عصب صورت: این روش مؤثرترین عمل برای ترمیم عصب صورت است. این عمل شامل‌ ترمیم میکروسکوپی عصب قطع‌شده می‌شود.
• عمل میکروسکوپی برداشتن فشار از روی عصب صورت: این عمل با برداشتن پوشش استخوانی عصب صورت و باز کردن پوشش خارجی روی عصب انجام می‌شود. با این کار فضا برای تورم عصب باز می‌شود. به علاوه محرک‌های الکتریکی برای ارسال جریان از طریق عصب باعث تحریک و پرش عصب شده و فرایند بهبودی را تسریع می‌کند.
• انتقال عصب: در مواردی که نتوان عصب را با به کار بردن روش‌های متداول‌ترمیم کرد، یک عصب جمجمه‌ای دیگر مربوط به حرکت صورت به عصب آسیب دیده متصل می‌شود و کار همان عصب را انجام می‌دهد.
• انتقال ماهیچه: این عمل جراحی شامل انتقال عضله همراه با عصب آن به ناحیه آسیب‌دیده می‌شود. عضله تمپورالیس یا عضله ماستر (دو عضله در صورت که با عصب صورت کنترل نمی‌شوند) جابجا شده و به گوشه دهان وصل می‌شوند تا حرکات قسمت پایین صورت را اجرا کنند در انتقال عضله آزاد، ماهیچه‌ها از پا برداشته شده و به صورت منتقل می‌شوند تا حجم صورت را پر کرده و بتواند عملکرد صورت را بهبود دهد.

درمان چشم

اگر پلک چشم به دلیل ابتلا به فلج بل (بی‌حسی عصب صورت)، به طور کامل بسته نشود این احتمال وجود دارد که قسمت جلویی چشم آسیب ببیند و در نتیجه عملکرد غدد اشکی مختل شده و چشم‌ها خشک شوند. خشکی چشم نیز باعث آسیب دیدن چشم می‌شود بنابراین باید اقدامات درمانی برای مرطوب نگه داشتن چشم انجام داد. نورولوژیست انجام اقدامات زیر را به شما توصیه می‌کند:

• استفاده از پد چشم برای محافظت از چشم
• قطره‌های چشم برآر مرطوب کردن و چرب کردن چشم در طول روز
• پمادهای چشمی برای مرطوب و چرب نگه داشتن چشم در طول شب
• ابزاری برای این که پلک‌های بالا و پایین در هنگام خواب روی هم قرار گیرند. عمل‌های جراحی دیگر در برخی مواقع برای بستن چشم به کار می‌رود تا روند بهبودی پلک‌ها تمام شود.

تمرینات صورت

تمرینات ساده‌ای مانند منقبض کردن و شل کردن عضلات صورت طبق دستورالعمل و تحت نظارت نورولوژیست می‌تواند به تقویت عضلات صورت کمک کرده و روند بهبودی را تسریع نماید.

ویتامین‌تراپی و زینک معدنی، ویتامین‌های B1، B2 و B6 (علاوه بر ویتامین B12) و زینک از عصب‌ها محافظت کرده، التهاب عصب و تحریک‌پذیری عصب‌ها مانند گلوتامین شیمیایی سمی را کاهش می‌دهند.

اهمیت درمان و پیش آگهی

وقتی که فلج بل قسمتی از صورت را دربر می گیرد، بسیاری از مردم طی چند ماه به طور کامل بهبود می‌یابند چه آن را درمان کنند و چه از درمان آن چشم‌پوشی کنند. زمانی که فلج کامل اتفاق می‌افتد، نتایج متفاوت است. آزمایش‌ها (مطالعه وضعیت عصب و الکترومایوگرفی) می‌تواند برای پیش‌بینی احتمال بهبودی و بازتوانی به کار برده شود.