ادم و ورم مغزی به عنوان افزایش مایع داخل مغز تعریف شده و در اکثر مواقع در واکنش به برخی از انواع آسیب‌دیدگی‌های مغزی ایجاد می‌شود. آسیب‌هایی که می‌توانند باعث ایجاد این شرایط شوند شامل سکته مغزی، ضربه مغزی، خونریزی زیر عنکبوتیه، بدخیمی‌های اولیه و ثانویه، اختلالات متابولیک، نارسایی ناشی از عفونت و مجموعه‌ای از اختلالات التهابی هستند. ادم مغزی یک مشکل حاد است که می‌تواند به صورت یک‌باره ایجاد شده و کسالت شدید یا مرگ بیمار را با آسیب‌دیدگی مغزی به همراه داشته باشد. به خاطر اینکه جمجمه نمی‌تواند فضای خود را گسترش دهد، هر گونه افزایش در حجم مغز به خاطر افزایش سطح مایع مغزی می‌تواند به سرعت باعث وارد شدن فشار به ساختارهای حیاتی در سیستم عصبی مرکزی شود. در صورتی که به این شرایط بی‌توجهی شود، ورم ایجاد شده می‌تواند باعث مرگ سریع فرد شود. در حقیقت تقریباً تمام اندام‌های بدن می‌توانند تحت تاثیر افزایش فشار داخل جمجمه به خاطر ادم و ورم مغزی قرار گیرند.
ادم و ورم مغزی یک مشکل اورژانسی است که نیازمند درمان سریع است. در صورتی که هر یک از علائم ناشی از ادم و ورم مغزی به دنبال وارد شدن آسیب یا ضربه به مغز ایجاد شوند، لازم است بلافاصله خدمات درمان مناسب در اختیار فرد قرار گیرد. در حقیقت تاثیرات منفی ناشی از ادم مغزی می‌توانند به سرعت پیشرفت نموده و با توجه به خطرناک بودن این شرایط، نباید در ارتباط با مشاهده این علائم سهل‌انگاری و اهمال صورت گیرد.
هدف از روش‌های درمان موجود برای ورم مغزی اطمینان از تامین خون و اکسیژن مورد نیاز برای مغز به منظور حفظ سلامت مغز به همراه کاهش ورم و از بین بردن علت ایجاد مشکل است. انجام این کار می‌تواند نیازمند استفاده ترکیبی از روش‌های جراحی و غیر جراحی برای فرد باشد. به این ترتیب درمان سریع می‌تواند معمولاً با بهبود مناسب و کامل بیمار همراه باشد. این شرایط در حالی است که در صورت ایجاد تاخیر در درمان، ممکن است برخی آسیب‌های وارد شده به مغز باقی مانده و برطرف نشوند.
برای دریافت مشاوره و اطلاع از روش‌های درمانی موجود در کلینیک تخصصی مغز و اعصاب دکتر سخابخش برای درمان مشکلاتی همچون ورم و ادم مغزی می‌توانید با ما از طریق شماره 02188415320 تماس حاصل نمایید.
فهرست مطالب
- 1 دلایل
- 1.1 دلایل مغزی
- 1.2 دلایل غیر مغزی
- 2 علائم و نشانه‌ها
- 3 تشخیص
- 4 درمان
- 4.1 تنظیم نحوه قرارگیری سر
- 4.2 محدود کردن مصرف مایعات
- 4.3 تجویز دارو
- 4.4 تخلیه مایع
- 4.5 ونتیلاتور (ventilator)
- 4.6 عمل جراحی ورم مغزی
دلایل
ادم و ورم مغزی می‌تواند دلایل متعدد شامل موارد زیر داشته باشد:
دلایل مغزی
- تشکیل تومور مغزی در ارتباط با ابتلا به سرطان مغزی اولیه و ثانویه می‌تواند باعث ایجاد واکنش التهابی در مغز و شکل‌گیری ادم و ورم مغزی به همراه تاثیرات جانبی دیگر شود. اکثر افراد در نتیجه این شرایط دچار علائم و ناراحتی‌های مختلف خواهند شد.
- آسیب‌دیدگی مغزی معمولاً در نتیجه وارد شدن ضربه ناگهانی به سر ایجاد می‌شود. برخی از رایج‌ترین دلایل آسیب‌دیدگی مغزی عبارت از زمین خوردن، تصادف با وسایل نقلیه، وارد شدن ضربه به سر یا تصادم با اجسام است. آسیب اولیه در این شرایط می‌تواند باعث ایجاد ورم در بافت مغز شود. علاوه بر این، بخش‌های شکسته استخوان سر در نتیجه آسیب‌دیدگی می‌توانند باعث پاره شدن رگ‌های خون در نقاط مختلف سر شوند.
- انواع مختلف عفونت‌ها که در عمل می‌توانند باعث ادم و ورم مغزی شوند شامل توکسوپلاسموز، سیستی‌سرکوزیس، و سل است. در حقیقت این عفونت‌ها می‌توانند واکنش التهابی در مغز ایجاد نمایند.
- خونریزی مغزی در ناحیه زیر عنکبوتیه جدی‌ترین عامل برای تشکیل ادم مغزی خطرناک است.
- سکته مغزی یکی از رایج‌ترین دلایل ادم و ورم مغزی است.
- مننژیت شرایطی است که تقریباً در نتیجه تمام عفونت‌های باکتریایی می‌تواند ایجاد شود.
دلایل غیر مغزی
- گزیده شدن توسط مار و سایر خزندگان سمی
- مسمومیت ناشی از مونوکسید کربن گاهی اوقات می‌تواند باعث ادم مغزی خفیف شود
- کتو اسیدوز دیابتی یکی از رایج‌ترین مشکلات سیستمیک همراه با ادم و ورم مغزی است
- هایپوناترمی در نتیجه دلایل مختلف
- اسیدوز لاکتیک
- مسمومیت سرب
- فشار خون بدخیم
- سندرم ری (reye)
- سندرم ترشح نامتناسب هورمون ضد ادراری (SIADH)
- هپاتیت ویروسی اغلب با آنسفالوپاتی و ادم مغزی ارتباط دارد.
علائم و نشانه‌ها
اولین نشانه‌های ادم مغزی در افراد بیمار با کاهش سطح هوشیاری نسبت به محیط اطراف و وضعیت خود فرد همراه است. در این حالت سطح هوشیاری فرد می‌تواند در زمان‌های مختلف متفاوت باشد. به همین خاطر اعضای خانواده می‌توانند وضعیت فرد دچار آسیب‌دیدگی مغزی را به دقت تحت کنترل قرار دهند تا به این ترتیب هر گونه تغییر در رفتار و شخصیت وی را به موقع تشخیص داده و شناسایی نمایند. علاوه بر این پزشک می‌تواند از آزمایش‌های دیگر نیز برای تشخیص ابتلای فرد به ادم مغزی استفاده کند. سایر علائم ادم مغزی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- گیجی
- حالت تهوع
- بی‌حسی
- سرگیجه
- سردرد
- درد یا خشکی در ناحیه گردن
- مشکلات بینایی یا تغییر در قدرت بینایی
- از دست دادن حافظه
- ناتوانی در ارتباط با راه رفتن
- اختلالات گفتاری
- کند ذهنی
- تشنج
- کاهش سطح هوشیاری
تشخیص
برای تشخیص این شرایط از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
- برای تشخیص دچار شدن افراد به ادم مغزی معمولاً از آزمایش سی تی اسکن استفاده می‌شود. در این حالت نواحی دچار ادم در اسکن به صورت محو ظاهر شده و در نتیجه تشخیص آناتومی مغز به خاطر تجمع مایع در نقاط آسیب دیده دشوار خواهد بود. علاوه بر این سی تی اسکن به تشخیص وجود مشکلات دیگر همچون تومور مغزی، عفونت یا آنفارکتوس که می‌توانند باعث ادم مغزی شده باشند، کمک می‌کند.
- اسکن ام آر آی از دقت بیشتر در ارتباط با تشخیص آبسه مغزی و لنفوم در مقایسه با سی تی اسکن برخوردار است.
- بررسی فشار داخل جمجمه یک بخش مهم از بررسی وضعیت افراد مبتلا به ادم مغزی است. این روش هم اکنون به صورت معمول از طریق یک روش غیر جراحی بر روی بیماران مشکوک به افزایش فشار داخل جمجمه انجام می‌شود.
- گرفتن نوار مغز می‌تواند برای افراد مبتلا به تشنج مفید باشد.
- در صورتی که فرد مشکوک به ابتلا به مننژیت باشد، لازم است از پونکسیون کمری برای وی استفاده شود.
- سایر آزمایش‌هایی که امکان استفاده از آنها برای افراد دچار ادم مغزی وجود دارد به شرح زیر هستند:
- شمارش سلول‌های خون
- بررسی وضعیت انعقاد خون
- استفاده از الکترولیت‌ها
- آزمایش عملکرد کبد و کلیه
- آزمایش سطح قند خون
- اندازه‌گیری گاز خون شریانی
- آزمایش ادرار برای تشخیص مصرف داروهای غیر مجاز
- آزمایش سطح مونوکسید کربن
درمان
اهداف اولیه درمان برای آسیب‌دیدگی مغزی به شرح زیر هستند:
- توقف خونریزی
- پیشگیری از افزایش فشار داخل جمجمه
- کنترل سطح فشار
- حفظ جریان کافی خون به مغز
- از بین بردن لخته‌های خونی
روش درمان مورد استفاده در این شرایط با توجه به نوع آسیب‌دیدگی ممکن است متفاوت باشد. به این ترتیب پزشک با توجه به شرایط بیمار درباره روش مناسب تصمیم‌گیری خواهد کرد. برخی از روش‌های معمول برای درمان این شرایط به شرح زیر هستند:
تنظیم نحوه قرارگیری سر
در حالت عادی لازم است در این شرایط سر اندکی بالا نگه داشته شده و گردن در حالت صاف باشد. در حقیقت این شرایط باعث می‌شود فشار داخل جمجمه از طریق جریان خون و تخلیه مایع درون آن کاهش پیدا کند.
محدود کردن مصرف مایعات
محدود کردن مصرف مایعات از نقش کلیدی برای بهبود شرایط بیمار برخوردار است. در حقیقت ناحیه مغز شبیه به یک اسفنج بوده و پس از جذب مایع اضافی دچار ورم می‌شود. به این ترتیب ایجاد محدودیت در مایعات مصرفی می‌تواند به کنترل ورم کمک کند.
تجویز دارو
امروزه از انواع مختلف داروها می‌توان برای درمان ورم مغزی استفاده کرد. این داروها عبارت‌اند از:
- مصرف داروهای ادرار آور می‌تواند مقدار آب بدن را کاهش دهد. در نتیجه این داروها می‌توانند با تجمع مایع کمتر در ناحیه مغز همراه باشند.
- داروهای ضد صرع می‌توانند برای توقف یا پیشگیری از تشنج مورد استفاده قرار گیرند. مشکل صرع بطور عادی در نتیجه فعالیت الکتریکی اضافی مغز ایجاد می‌شود. بیماری صرع دارای بسیاری از انواع مختلف و گوناگون می‌باشد که رایج‌ترین نوع آن باعث ایجاد مشکلات حرکتی در ناحیه پاها و نیز بازوها شده، تکان‌های شدید در اندام‌ها به همراه داشته و در نهایت می‌تواند باعث غش کردن فرد شود.
- داروی باربیتورات هنگامی برای فرد تجویز می‌شود که فشار داخل جمجمه بیش از حد افزایش یافته و کنترل آن بسیار دشوار باشد. این دارو فرد را به خواب عمیق فرو می‌برد که در اصطلاح به آن کومای بابیتورات گفته می‌شود. در حقیقت به خواب رفتن بیمار در این شرایط می‌تواند از وارد شدن آسیب بیشتر به مغز جلوگیری کند.
تخلیه مایع
در این روش از یک لوله کوچک برای تخلیه مایع مغز استفاده می‌شود. این روش می‌تواند فشار داخل جمجمه را اندازه‌گیری کرده و کنترل کند. همچنین از این روش می‌توان برای خارج کردن مایع مغزی مخاطی نیز استفاده کرد.
ونتیلاتور (ventilator)
این درمان از طریق یک ماشین انجام می‌شود که برای حمایت از فرد از طریق سیستم تنفسی یا کمک رسانی به وی برای تنفس کردن مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حقیقت تنفس اضافی می‌تواند باعث تنگ شدن رگ‌های خونی در مغز شده و به کنترل ورم و فشار کمک کند.
عمل جراحی ورم مغزی
امروزه از 3 نوع عمل جراحی برای درمان ورم مغزی استفاده می‌شود:
- کرانیوتومی- در این حالت جمجمه برای کاهش فشار داخل آن باز می‌شود.
- ایجاد سوراخ- در این روش یک سوراخ کوچک در جمجمه ایجاد می‌شود تا از این طریق لخته‌های خون از داخل جمجمه خارج گردد.
- برداشتن فلپ استخوان- در این درمان یک تکه از استخوان جمجمه به منظور کاهش فشار ایجاد شده در نتیجه ورم بافت مغز برداشته می‌شود.
داروهای ضد افسردگی و زوال عقل: آیا ارتباطی وجود دارد؟
زوال عقل یک اختلال عصبی است. هیچ درمانی برای این بیماری مزمن و پیشرونده، که حافظه و همچنین قضاوت در عملکرد، رفتار و…
