سوء مزاج سرد بدن 

سوء مزاج

هرگاه مزاج عضوی از اعضای مفرد یا مزاج کل بدن از حد اعتدال ویژه مناسب آن خارج شود، سوء مزاج گرم، سرد، تر یا خشک رخ می‌دهد. که ما در این پست از مجله اینترنتی طبایع قصد داریم بعد از بازکردن مبحث سوء مزاج، در خصوص سوء مزاج سرد؛ علل و تدابیر آن صحبت کنیم.

علت بروز سوء مزاج

• سوء مزاج در اثر غذا، نوشیدنی و هوای نامناسب و در یک کلام سبک زندگی ایجاد می‌شود.
• الگوی نامناسب خواب و بیداری، عدم دفع بموقع مواد زاید از بدن و اضطراب و استرس که امروزه در جامعه ما زیاد شده عواملی هستند که به سوء مزاج منجر می‌شوند؛
• که البته می‌توان با اصلاح مواد غذایی و نوشیدنی در حفظ اعتدال و سلامتی جسم تلاش کرد.

انواع بیماری های تابع سوء مزاج

بیماری های تابع سوءمزاج به دو دسته ساده و مادی تقسیم بندی می شوند:

1. سوء مزاج ساده(بدون ماده): یعنی مزاج یک عضو یا همه اعضا به علت غلبه کیفیتی بر آن تغییر کند؛ مثلا شخص در معرض سرمای بیش از حد قرار گیرد و یک عضو یا کل بدنش دچار سرمازدگی شود (سوء مزاج سرد ساده). سردرد ناشی از گرمای آفتاب نیز مثال دیگری از سوء مزاج ساده است. یا مثلاً گرمای معده مقداری بیش از حد تعادل می‌رود که با مصرف اندکی مبرّدات (سردکننده ها) به حالت طبیعی بازمی گردد.
2. سوء مزاج مادی(با ماده): زمانی ایجاد می شود که ماده غیر طبیعی، از نظر کمیت یا کیفیت، کیفیت یک عضو یا همه بدن را تغییر دهد و از مزاج اصلی خارج کند. در این حالت یا چند تا از اخلاط اربعه (صفرا، دم، بلغم و سودا) در اندامی یا اندام‌هایی دچار تغییر از لحاظ کمیت یا کیفیت می‌شوند. بنابراین درمان آن نیز دشوارتر بوده و نیاز به اصلاح آن خلط و خروج از بدن هست.

چنانچه در مبحث مزاج های غیر معتدل اشاره شد، سوء مزاج ها نیز می‌توانند بر حسب کیفیت غالب، مفرد یا مرکب باشند. بنابراین هرکدام از انواع سوء مزاج ساده یا مادی می‌تواند به هشت نوع مفرد یا مرکب تقسیم شوند، پس در مجموع ۱۶ نوع سوء مزاج خواهیم داشت.

انواع سوء مزاج

انواع سوء مزاج به قرار زیرند:

علل سوء مزاج سرد

•  حرکت بیش از حد: به دلیل تحلیل بیش از اندازه حرارت غریزی.
• بی حرکتی زیاد: به علت کثرت و احتقان مواد سرد در بدن و عدم تحلیل طبیعی که در حرکت رخ می‌دهد.
•  کم خوری بیش از حد: به علت کاهش تولید خون
• پرخوری: حرارت بدن از هضم غذای اضافی عاجز می شود و این مسئله باعث خاموش شدن حرارت غریزی می گردد.
• گشادگی بیش از حد مسامات: سبب انتشار حرارت و تحلیل آن می گردد.
• بسته شدن بیش از حد مسامات: به علت عدم دفع بخار و دخان از بدن و تجمع در بدن، باعث خاموش شدن حرارت غریزی می‌شود.
• عامل سرد کننده بالفعل: مثل سردی هوا، آب سرد و یخ
• عامل سرد کننده بالقوه: مثل مصرف غذاها و داروهای سرد (مصرف داخلی یا خارجی).

عواملی که از دیدگاه دکتر قدیر محمدی، می‌تواند منجر به سوء مزاج سرد بدن شود

1. هرنوع سختى در زندگى و یا کارهاى مشقت بار می‌تواند حرارت غریزى را به تحلیل ببرد و بدن را سرد کند.
2. بعضى حالات روحى، روانى مثل ترس و غم.
3. عدم ورزش و حرکت کردن و سکون مفرط که منجر به از بین رفتن حرارت غریزى و موجب تجمع رطوبت می‌شود.
4. خوردنى هاى سرد.
5. پرخورى به افراط، بخاطر اینکه خوب هضم نمی‌شود و حرارت غریزى را خاموش می‌کند.
6. نبودن غذا و گرسنگى به افراط منجر به تحلیل حرارت غریزى می‌شود.
7. هواى بسیار گرم منجر به تحلیل و کم شدن ماده حرارت غریزى می‌شود و حرارت از مسامات خارج می‌شود.

انواع سوء مزاج سرد

۱) سوء مزاج سرد معده

علائم

• ضعف هضم (احساس سنگینی و پری شکم بعد از غذا)
• اشتهای زیاد
• ماندن طولانی غذا در معده و عبور کُند به روده
• ترش کردن
• مدفوع نرم و شل و بادکرده
• نفخ

تدابیر درمانی

• در ابتدا پرهیز از غذاهای سرد مثل ترشی ها و ماست، نوشابه و سس، برنج زیاد و مایعات سرد ضروری است.
• خوب جویدن غذا و خوردن غذاهایی که با زیره درست می‌شود.
• استفاده از مربای زنجبیل و گلسرخ بسیار نافع است.
• مالیدن شکم با روغن های زیتون، روغن مصطکی، روغن میوه به، روغن گل سرخ  و بادکش ملایم شکم زیر نظر طبیب
• ورزش منظم و میانه و تحرک داشتن بویژه قبل از غذا
• مصرف غذاهای سبک و زودهضم
• مصرف صبحانه‌های گرم مانند مربای عسلی میوه‌جات، زرده تخم مرغ نیم پخته، حریره بادام و …
• در صورت مصرف شیر در وعده صبحانه حتماً گرم شده و با مقداری عسل و دارچین باشد
• مصرف مواد کمک کننده هضم همراه با غذا مانند برگ آویشن، شوید، مصطکی، زیره، زعفران، زنجبیل، میخک و … در حد کم و البته با مشورت طبیب
• ناشتا مصرف شربت عسل غلیظ یا یک قاشق عسل

۲) سوء مزاج سرد کبد

علائم

• کم تشنه شدن یا تشنه نشدن
• ورم یا پف صورت
• فساد رنگ چهره(بی طراوتی پوست)
• سفیدی(کم رنگی) زبان و لب
• سفیدی ادرار(به رنگ آب)
• شکم روان(مدفوع شل)
• سردی(یخ کردن) بدن

تدابیر درمانی

• باید معاجین گرمی که با دارچین، زیره، خولنجان، زنجبیل و… درست می‌شوند، مصرف شود.
• مصرف گوشت های پخته شده با زیره و شوید و نخود
• پرهیز از گوشت گوساله، گاو و مرغ زیاد
• روغن مالی با روغن های گرم
• فعالیت بدنی منظم
• دفع بلغم از طریق اسهال یا ادرار (با تجویز متخصّص)

۳) سوءمزاج سرد رحم

• در این نوع سوءمزاج، دهانه رگهایی که منی و خون را به سمت رحم می‌آورند، تنگ شده و لوله های رحمی دچار گرفتگی یا انسداد می‌شوند.
• اگر هم منی به رحم برسد، به خاطر سردی، قابلیّت لقاح را از دست داده و نطفه تشکیل نمی‌شود. پس این سوءمزاج می‌تواند عاملی برای بندآمدن خون حیض و نیز نازایی باشد.

علائم

•  رقیق بودن خون حیض (به دلیل تنگی مجاری و احتباس مواد غلیظ و خروج قسمت رقیق و آبکی)
• کم رنگی خون حیض (به سبب زیاد بودن مائیّت یا قسمت آبکی)
• کم مویی در ناحیه عانه (چون مو از بخارات دخانی اخلاط با تأثیر حرارت ایجاد می‌شود. و سرما مانعی برای تولید آن است. از طرفی هم سرما باعث بسته شدن پوست و مانع خروج مو می‌شود.)
• کاهش خون حیض (به خاطر وجود سردی در رحم و بسته شدن دهانه رگها)
• فاصله طولانی بین قاعدگی‌ها (چون خونریزی کم بوده و زمان بیشتری طول می‌کشد تا خون کافی جمع شده و آماده دفع شود)
• دیربندآمدن خونریزی (به علّت رقّت)
• درصورتی که سردی در کل بدن اثر کرده باشد، سایر علائم غلبه سردی در رنگ چهره و ملمس و نبض و رنگ ادرار قابل مشاهده است.

تدابیر درمانی

•  اگر سوءمزاج ساده باشد و خلطی غلبه نکرده باشد، تنها استفاده از مسخنات (گرم کننده‌ها) و مجفّفات (خشک کننده‌ها) کفایت می‌کند که می‌تواند خوراکی باشد یا با اعمال یداوی (مانند بادکش گرم) این مقصود حاصل شود.
• امّا اگر خلط سرد (بلغم یا سودا) غلبه کرده باشد، باید با منضج و مسهل مربوطه، بدن را تنقیه (پاکسازی) کرد. درکنار داروهای خوراکی، استفاده از فرزجه های مسخنه (گرم کننده) رحم و نیز بخور رحم با بعضی مواد راهگشاست.

۴) سوء مزاج سرد مغز

علائم

• احساس سردی بدون سنگینی سر
• تنبلی و سستی
• سفید شدن رنگ چهره و چشم
• کم شدن توانایی تخیل
• ترسو شدن
• احساس آرامش با گرمی ها
• رنجیدن از سردی ها

تدابیردرمانی

• باید داروهای گرفته شده از داروهای گرم مصرف شود به ویژه روغن سداب.
• اگر گرمی بیشتری لازم بود از مخلوط گیاه شیر سگ و روغن سدای مصرف شود.
• یا روغن غار و مرزنگوش به کار برده شود.
• اگر سوء مزاج سرد، همراه با ماده سودایی باشد باید داروهای گرمی بخش و تری بخش مصرف شود.
• اگر سوء مزاج سرد، همراه با ماده  سودای سوخته باشد، باید از هر خوراکی که موجب خشکی یا گرمی می شود، دوری کرد.
• اگر سوء مزاج سرد با خشکی همراه باشد، داروهای گرمی بخش و تر کننده با هم استفاده شوند.
• اگر سوءمزاج سرد با رطوبت همراه است، دارو های گرمی بخش و خشک کننده استفاده شود.