خودمراقبتی از چشم

بین۶۵ تا ۸۵ درصد از مراقب نهایی که به سلامت منجر میشود، محصول خودمراقبتی است.چشم حساسترین عضو بدن است و در عین حساسیت زیاد در معرض تهدیدهای محیطی فراوانی قرار دارد. مواظبت از چشم جهت جلوگیری از بیماری، کاری بسیار آسانتر و کم هزینه تر از درمان بیماری است؛ چرا که در بیماری جز هزینه ممکن است مقداری از بینایی خود را نیز از دست بدهیم. انسان بیش از ۷۰ درصد اطلاعات زندگی را از طریق چشم دریافت میکند به همین دلیل توجه به بهداشت چشم امری بسیار مهم است.

ساختمان‌ چشم‌ به‌ دو‌ قسمت‌ زیر‌ تقسیم‌ میشود:

کره‌ چشم:‌عضو اصلی بینایی است که از سه لایه خارجی یا صلبیه، میانی یا لایه عروقی کره چشم و لایه درونی کره چشم یا شبکیه تشکیل شده است.

ضمایم‌ چشـم:  شـامل کاسـه چشـم، پلک و ابـرو، پـرده ملتحمه پلک، غده ها و مجاری اشکی و ماهیچه هـای گرداننده چشــم است که محافظت، حرکت دادن و تسهیل کار چشم را بر عهده دارد.

اختلال های بینایی

دوربینی، نزدیک بینی و آستیگما تیسم از اختلال های عمده بینایی هستند.

دور بینی

دوربینی‌‌ در افراد دوربین، اشعه های نورانی که به طور موازی به چشم میتابد، در عقبشبکیه، تشکیل تصویر میدهد که این اختلال گاهی علل ارثی دارد.افرادی که به این عارضه دچار هستند، در دید نزدیک مشکل داشته و دور را می بینند. چشمان خود را زیاد میمالند. در موقع کارهای ظریف مضطرب و بی قرار هستند.در موقع خواندن یا نوشتن، سر را دورتر از حد معمول نگاه میدارند. درد چشم، سردرد، التهاب پلک، تیک صورت و گاهی سرگیجه دارند. برای درمان دوربینی، از عینکهای با عدسی محدب استفاده میشود.

نزدیک بینی

نزدیک بینی به حالت و عادت کسانی که چشم خود را تنگم یکنند تا بهتر ببینند، اطلاق میشود. عواملی نظیر کار نزدیک، کمی نور، کمبود ویتامینها و غیره در ایجاد نزدیک بینی مؤثر هستند.افرادی که به این عارضه دچارند، در دید دور مشکل دارند و اغلب موقع نگاه کردن به دور، گردن میکشند.در موقع نوشتن یا خواندن، سر را از حد معمول نزدیک تر میبرند. گاهی یک چشم را میبندند و با تنگ کردن چشم دیگر، سعی در تطابق اجسام دارند. سردرد و آب ریزی از چشم نیز مشاهده میشود. برای درمان نزدیک بینی، از عینکهای با عدسی مقعر مناسب استفاده میشود.

آستیگماتیسم‌‌

در این عارضه، تصویر یک نقطه، همان یک نقطه درک نمیشود، بلکه از یک نقطه از هر جسم خارجی، دو خط افقی دیده میشود. و تصویری که ایجاد میکند، زیاد روشن و واضح به  نظر نمیرسد.افراد مبتلا به آستیگماتیسم، اغلب سر را به کتاب یا تصویر نزدیک م یکنند، سردرد دارند و چشــم را هنگام مشــاهده تصاویر ظریف میمالند. تصحیح چشم آستیگمات اغلب ساده بوده و با استفاده از عدسی استوان هایی که در جهت مناسبی از چشم قرار داده میشود، انجام میگیرد.

بیماریهای‌ چشم‌‌

بیماری چشم یک عضو حساس است که ممکن است دچار چند نوع بیماری شایع شود شامل:

گل‌مژه: التهاب غدد لبه پلکهاست که بروز مداوم آن نشان دهنده ضعف سیستم ایمنی است. این التهاب اغلب عفونی و بسیار دردناک است. از جمله عوامل ایجاد گل مژه، باکتری چرکی به نام «استافیلوکوک» است که تماس با دست های آلوده نیز سبب سرایت آن می شود.گفتنی است برای درمان گل مژه می توان از کمپرسهای گرم استفاده کرد؛ اما در صورت دردناک بودن زیاد باید به چشم پزشک مراجعه شود.

آب مروارید: یکی از بیماری های چشم که منجر به کدورت عدسی چشم و باعث تاری دید و در مراحل پیشرفته کوری می شود. با نشانه هایی مانند تارشدن یا محوشدن بینایی، حساس شدن به روشنایی، کمرنگ شدن یا محو شدن رنگ ها، دید کم در شب، دوبینی یا چندبینی، افزایش دید نزدیک و تغییر مداوم شماره عینک همراه است و افزایش سن، تغذیه نامناسب، بیماری قند، تماس با نورخورشید، مصرف دخانیات و ضربه از جمله علل ابتلا به آب مروارید است.

آب مروارید ناشی از افزایش سن، شایع ترین نوع آب مروارید است، احتمال ابتلای افراد به آب مروارید در سنین ۶۵ تا ۷۴ سالگی ۵۰ درصد و در اشخاص بالای ۷۵ تا ۷۰ درصد است.

آب‌سیاه‌‌ یا‌ گلوکوم: به معنای بالا رفتن فشار داخل چشم است که م یتواند سبب آسیب عصب بینایی و در نتیجه کوری دایمی شود. باید دانست که بعضی از انواع بیماری آب سیاه می تواند تا مراحل انتهایی بیماری هیچ نشان هایی نداشته باشد و هنگامی فرد متوجه بیماری خود می شود که میزان دید به شدت و به طور غیرقابل برگشت افت کرده است. بنابراین تشخیص زودرس آب سیاه و شروع درمان به موقع؛ کلید اصلی در پیشگیری از پیشرفت بیماری و کاهش دید بیمار خواهد بود.

نشانه‌های‌ هشدا‌ر دهنده‌ بیمار‌یهای‌ چشم

در صورت بروز یکی از نشانه های زیر باید به چشم پزشک مراجعه کرد:

نزدیک کردن اشیا به چشم یا تنگ کردن چشم برای دیدن اشیای نزدیک
تمایل غیر طبیعی سر به یک سمت برای دیدن اشیایی که در روبرو قرار دارند
مالش غیرطبیعی و مداوم چشمها
هنگامی که فرد در برخی از ساعات روز بهتر از بقیه اوقات روز میبیند
احساس دوتایی و یا در هم دیدن اشیاء
ورم ملتحمـه چشـم یـا ریـزش غیـر عادی اشـک از چشمها
ناتوانی یا سستی عضلات چشم

نکات‌ بهداشتی‌ جهت‌ مراقبت‌ از‌ چشم‌ها

استفاده همیشگی از مواد غذایی حاوی ویتامین های مختلف به ویژه ویتامین آ در رژیم غذایی.

ویتامین آ در جگر، قلوه، زرده تخم مرغ، شیر پر چرب، کره، روغن کبد ماهی، اسفناج، کاهو، سبزی های زرد مثل هویج، کدو حلوایی و میوه های زرد و نارنجی مثل زردآلو، قیسی، خرمالو، موز، خربزه و انواع مرکبات وجود دارد.

داشتن خواب و استراحت کافی

تماس نداشتن دست های آلوده و کثیف با چشم

حفاظت چشم ها در برابر اشعه ماورای بنفش آفتاب با استفاده از عینک های آفتابی مرغوب

انجام فعالیت در نور کافی

نور خوب نوری است که دارای روشنایی کافی بوده، خیره کننده نباشد و به طور یکسان پخش شده باشد.

برای خودمراقبتی از چشم ها، پس از مطالعه مداوم بیش از یک ساعت و نیم برای مدتی چشم های خود را  بسته و یا به دیوار سفید و اشیای دور نگاه کنید و یا چشمان خود را برای مدت کوتاهی مشغول فعالیت دیگری کنید تا خستگی آن رفع شود. این توصیه برای رانندگان اتومبیل نیز صادق است، لذا پس از یک ساعت ونیم رانندگی باید اتومبیل را نگه داشته و برای مدت کوتاهی به چشم ها استراحت داد.

تلویزیون یکی از منابع مهم ایجاد خستگی در چشم است. برای مراقبت از چشم هنگام استفاده از تلویزیون رعایت نکاتی مثل استفاد هنکردن از تلویزیون دارای نقص، نگاه کردن از فاصله حداقل دو و نیم متری به صفحه تلویزیون٬ استراحت دادن به چشم پس از ۲ ساعت تماشای تلویزیون ضروری است. اقدام به موقع برای رفع عیوب چشم به ویژه در اطفال٬ جوانان و دانش آموزان که لازمه موفقیت در درس و مطالعه برای آن ها داشتن بینایی سالم است.

مراجعه منظم به چشم پزشک برای افراد میانسالی که دچار  فشارخون بالا و دیابت هستند، یا در خانواده‌شان سابقه ابتلا به «گلوکوم» وجود دارد.شایان ذکر است با افزایش سن، بینایی شخص ضعیف می شود. عدسی به مرورزمان کدر شده و میدان بینایی کاهش می یابد و در نتیجه دید محیطی فرد دچار مشکل می شود.
به علت از بین رفتن تدریجی خاصیت الاستیک عدسی و تبدیل  جامد، فرآیند تطابق آن به توده‌ای تقریبا نیز کند شده و شخص دچار پیرچشمی میشود، در این حالت او به عینک مخصوص نیاز خواهد داشت.

برای خواندن مقالات بیشتر در سایت کلینیک چشم پزشکی صدرا کلیک کنید