ورزش متناسب با مزاج 

به گفته بزرگان طب سنتی، بهترین روش دفع مواد زائد از بدن، ورزش معتدل است (نه اینکه فرد اصلاً ورزش نکند و نه اینکه در ورزش زیاده‌روی کند)، زیرا ورزش معتدل، بدون خارج کردن مواد مفید از بدن، فقط مواد زائد را از بدن دفع می‌کند. ورزشی معتدل است که باعث افزایش ضربان قلب، تند شدن تنفس، ایجاد یا افزایش تعریق و سرخ شدن پوست شود و پس از آن انسان احساس سبکی و شادابی داشته باشد.

• اگر ورزش به میزان زیاد انجام شده و تعادل نداشته باشد، یا با مزاج شخص تناسب نداشته باشد، باعث سردی بدن، ضعف، تیرگی پوست (کبودی هنگام ورزش) و پایین نیامدن ضربان قلب تا مدت طولانی بعد از ورزش می‌شود که نشانگر مضر بودن این ورزش خواهد بود.
• ورزش باعث افزایش حرارت بدن و تحلیل بردن رطوبت‌های زائد و دفع آن‌ها از طریق عرق و با واسطه از طریق ادرار و روده می‌شود، بنابراین ورزش یکی از بهترین روش‌های دفع مواد زائد از بدن است. برعکس، بی‌تحرکی منجر به تجمع مواد زائد در بدن می‌شود که ریشه بسیاری از مشکلات خواهد بود و اصطلاحاً در طب سنتی به آن امتلاء (پرشدگی بدن از مواد زائد) گفته می‌شود.
• اگر ورزش شدید، کوتاه و سریع انجام شود، باعث افزایش شدید حرارت بدن می‌شود و این امر برای افراد با مزاج‌های سرد (تر یا خشک) خوب است (مانند ورزش‌های بی‌هوازی).
• افرادی که به دنبال لاغر شدن هستند، از ورزش ملایم، طولانی و کند، بیشترین بهره را می‌برند که نقش تحلیل برندگی آن بیشتر است و حرارت را خیلی افزایش نمی‌دهد و به این ترتیب این ورزش‌ها برای افراد گرم مزاج (تر یا خشک) مناسب‌تر است.
• تمام افراد به ورزش نیاز دارند، ولی نیاز افراد با مزاج سرد و تر و سپس افراد با مزاج گرم و تر به ورزش بیشتر است.

ارتباط غذا و ورزش در طب سنتی

مشخص شد که از دیدگاه مزاجی، کلاً ورزش منجر به افزایش حرارت و به دنبال مصرف رطوبت‌های زائد بدن، فزونی خشکی یا به طور خلاصه غلبه گرمی و خشکی در بدن می‌شود. تمام تدابیر گفته شده برای مزاج‌های مختلف از نظر غذاهای مفید و مضر، در این‌جا نیز صدق می‌کند یعنی هر کسی با هر مزاجی باید رعایت‌های غذایی مرتبط با مزاج خود را نگه دارد و در کنار آن به تدابیر اختصاصی ورزش هم توجه داشته باشد و آن‌ها را رعایت کند. اکنون به بیان تدابیر مشترک در بحث غذا و ورزش می‌پردازیم:

نیاز غذایی ورزشکاران بیشتر  است

کلاً نیاز غذایی افرادی که ورزش می‌کنند، بیشتر از افرادی است که ورزش نمی‌کنند (از نظر کمیت) و این اشخاص می‌توانند غذای بیشتری بخورند که این امر به دلیل بالا بودن مصرف در بدن این اشخاص است. افراد دارای شغل‌های با فعالیت بدنی سنگین مانند کارگران ساختمانی نیز شامل این مورد می‌شوند و باید حتماً تمام وعده‌های غذایی را در برنامه خود داشته باشند و حجم غذایشان نیز کم نباشد (نه به معنای پرخوری!).

کیفیت غذا اهمیت دارد

از آنجایی که ورزش عضلات را درگیر می‌کند و مزاج عضلات هم گرم و تر است و قسمت عمده وزن بدن را عضلات تشکیل می‌دهند، افراد ورزشکار به ویژه ورزشکاران حرفه‌ای بیشتر به غذاهای با مزاج گرم و تر نیاز دارند. این قبیل غذاها عبارت‌اند از: گوشت‌های قرمز، تا حدودی مواد چرب، گندم و فرآورده‌های آن (مانند نان و برنج)، مغزها (مانند مغز بادام و پسته) و کلاً موادی که شیرین هستند.

مواد تحلیل رفته و مصرف شده در ورزش باید جایگزین شوند

در واقع باید توجه داشت که مواد تحلیل رفته و مصرف شده در ورزش باید جایگزین شوند، ولی برعکس، کسانی که فعالیت بدنی ندارند و یا شغل‌های بدون تحرک (مانند پشت‌میزنشینی) یا فعالیت‌های فکری دارند (مانند دانشجویان و مدیران) باید حجم غذای خود را کاهش دهند و از غذاهای تولیدکننده خلط دم (خون‌ساز) کمتر استفاده کنند. این قبیل غذاها عبارت‌اند از: غذاهای سنگین با هضم سخت (مانند گوشت و به ویژه گوشت گاو) که این غذاها را ورزشکاران باید استفاده کنند اما افراد بی‌تحرک و پشت‌میزنشین باید از مصرف آن‌ها اجتناب نمایند.

در کل، قدرت هضم در افراد با فعالیت بدنی زیاد، بالاتر است، چون مواد غذایی در عضلات به مصرف می‌رسد و در سیستم گوارش جذب می‌شود، بنابراین افراد با فعالیت بدنی کم باید بیشتر از غذاهای سبک مانند آش، سوپ و میوه‌جات استفاده کنند و از غذاهای سنگین کمتر استفاده کنند. این در صورتی است که ورزشکاران با مصرف غذاهای سبک دچار ضعف بدن و عدم توفیق در فعالیت خود می‌شوند.

منبع: دنیای تغذیه – دکتر سید مهدی میرغضنفری