کور رنگی چیست؟

شبکیه ی چشم دارای سلول های مخروطی ست. این سلول ها دارای رنگدانه هایی هستند که با پردازش صحیح رنگ های اولیه یعنی قرمز، سبز و آبی باعث دیدن طیف گسترده ی رنگ ها می شود.در حقیقت کور رنگی (Color blindness) در نتیجه ی آسیب به این سلول ها و یا عصب بینایی است.کور رنگی علل مختلفی دارد که مهمترین آن مشکل ژنتیکی است. همچنین این اختلال انواع مختلفی دارد که در ادامه به بررسی آن می پردازیم.

علت کور رنگی چیست؟

کور رنگی یک اختلال ارثی و در نتیجه ی نقص ژنتیکی می باشد. این بیماری کروموزومی وابسته به x مغلوب و در مردان شایع تر از زنان است. در اغلب موارد از مادر به فرزند منتقل می شود.درواقع زنان دو کروموزوم x دارند. اگر یکی از کروموزوم ها دچار نقص شود کروموزوم دیگر آنرا جبران می کند. علت اینکه کور رنگی در مردان بیشتر اتفاق می افتد به این دلیل است که مردان یک کروموزوم x و y دارند. پس اگر کروموزوم x دچار نقص شود، کروموزوم x دیگری وجود ندارد که نقص آن را جبران کند!اگر هر یک از این سلول ها دچار مشکل و یا اختلال بشود کور رنگی ایجاد می کند. که البته انواع مختلف کور رنگی بستگی به نحوه ی آسیب این سلول ها دارد.

کور رنگی ممکن است در نتیجه ی بیماری های شبکیه ی چشم و یا آسیب عصب بینایی ایجاد شود. ممکن است تنها در یک چشم اتفاق بیوفتد و یا در هر دو چشم باشد.

علاوه بر مشکلات ژنتیکی، موارد زیر نیز می تواند علت کور رنگی باشد:

بیماری پارکینسون ( Parkinson’s disease) : این بیماری با آسیب به سلول های عصبی در شبکیه چشم می تواند منجر به کور رنگی شود.
آب مروارید: در بیماری آب مروارید عدسی چشم کدر می شود. رنگ ها انگار شسته شده اند و شفافیت لازم را ندارند. بر خلاف کوررنگی ژنتیکی، این اختلال پس از عمل آب مروارید می تواند درمان شود.
تیاگابین برای تشنج: تیگابین یک داروی ضد تشنج است. این دارو ممکن است دید رنگ ها را تا ۴۱ درصد کاهش دهد. البته باید توجه داشت که این علائم این اختلال ممکن است دائمی نباشد.
نوروپاتی اپتیک ارثی لبر ( LHON ) : یک بیماری وراثتی نسبتا شایع در مردان است. این بیماری ممکن است علائم دیگری به همراه نداشته باشد و فقط درجه ای از کور رنگی را نشان دهد. که به کوری رنگ قرمز و سبز می انجامد.
سندروم کالمن: بیماری ارثی است که باعث آسیب در غده هیپوفیز می شود. این بیماری می تواند منجر به مشکلات مربوط به جنسیت و یا حتی رشد اندام های محدود کند. کور رنگی نیز می تواند تنها یکی از علائم این سندروم باشد.
همچنین کور رنگی می تواند در نتیجه ی روند سالمندی ایجاد شود. اگر در روند سالمندی و پیری، سلول های مخروطی فرد دچار آسیب شوند، منجر به کور رنگی می شود. همینطور اگر آسیب مغزی و یا ضربه به سر در ناحیه ای از مغز که پردازش بینایی صورت می گیرد می تواند منجر به کور رنگی شود.

کور رنگی چه علائمی دارد؟

همانطور که گفتیم کور رنگی علائم خود را در تشخیص درست از رنگ ها نشان می دهد. با توجه به اینکه کور رنگی در نتیجه ی چه آسیبی ایجاد شده است می تواند علائم دیگری را به همراه داشته باشد.

مثلا پارکینسون یا ضربه به سر می تواند جنبه های مختلفی از توانایی های فرد را دچار آسیب کند.در ادامه با انواع کور رنگی آشنا می شویم و در هر یک علائم آن را کامل شرح می دهیم.

انواع کور رنگی

تک رنگ بینی Monochromacy
تک رنگی یا کور رنگی کامل، نوع نادری است که هیچ یک از سلول های مخروطی قادر به دریافت رنگ نیستند. در نتیجه فرد هیچ رنگی را نمی بیند.

دو رنگ بینی Dichromacy
در صورتی که یکی از سه سلول مخروطی آسیب ببیند فرد یکی از رنگ ها را نمی بیند. در واقع در یکی از رنگ ها کور رنگ شده و دورنگ بینی پیدا می کند. بسته به این که کدام رنگ آسیب ببیند سه مشکل می تواند به وجود آورد:

سرخ کوری protanopia : توانایی تشخیص قرمز را ندارد. در نتیجه بیشتر قرمز مایل به تیره و سبز می بیند.
سبزکوری deuteranopia : شایع ترین نوع کور رنگی می باشد که توانایی تشخیص سبز را ندارد.
آبی‌کوری tritanopia: در این اختلال هم فرد آبی را تشخیص نمی دهد. اغلب نیز آبی و سبز را باهم اشتباه می کند.

سه رنگ بینی ناهنجار

این اختلال یکی از مدل های شایع کور رنگی است که هر سه نوع سلول مخروطی فعالیت می کنند ولی تحریک پذیری آنها تغییر کرده است.

نادرست بینی رنگ سرخ Protanomaly: در این اختلال سلول ها رنگ قرمز را درست پردازش نمی کنند. چون طول موج رنگ های قرمز و سبز نزدیک است این افراد قرمز را نزدیک به سبز می بینند.
نادرست بینی رنگ سبز Deuteranomaly: در این اختلال درست مانند مورد قبل، به علت نزدیک بودن طیف سبز و قرمز، فرد رنگ سبز را درست نمی بیند.
نادرست بینی رنگ آبی Tritanomaly: برخلاف باقی موارد، نادرست بینی رنگ آبی وابسته به جنس نیست و تعداد زنان و مردان مبتلا به آن یکسان است. فرد حساسیت اش نسبت به رنگ آبی کاهش می یابد.

برای دریافت نوبت اینترنتی در سایت کلینیک چشم پزشکی صدرا کلیک نمایید

تشخیص کور رنگی چگونه است؟

یکی از بهترین آزمون های تشخیصی، “تست ایشی هارا Ishihara” می باشد. این تست شامل مجموعه تصاویری است که درهر کدام یک عدد با دانه های رنگی در پس زمینه ای با دانه های رنگی مختلف قرار دارد.آزمون ایشی هارا بر اساس تفاوت کنتراست بینایی را مورد سنجش قرار می دهد. دانه ها هم بر اساس رنگ هم براساس تفاوت کنتراست چیده شده اند.

اگر فرد دارای کور رنگی باشد در تشخیص این اعداد به مشکل می خورد. چون رنگ ها را به درستی تشخیص نمی دهد و در نتیجه اعداد قابل دیدن نیستند.اگر فرد در این آزمون به مشکل بخورد، ارزیابی دقیق تری باید انجام دهد.بسیاری از کسانی که دارای کور رنگی هستند از مشکل خود آگاهی ندارند. چون یاد گرفته اند که رنگ ها را از روی درخشانی و روشنی خاص هر یک نامگذاری کنند.

مثلا کسی که دارای کوری رنگ قرمز و سبز است، قرمز برایش مشابه خاکستری سیر است. پس هر چیز سرخی را خاکستری تیره می بیند. ولی یاد گرفته است آن را قرمز بگوید.همچنین کسی که کوری رنگ سبز دارد، پیراهن قهوه ای که دارای روشنی معینی است را سبز می گوید.

پریمتر دستگاهی ست که برای تعیین ناحیه رنگ بین شبکیه و ناحیه نقطه کور مورد استفاده قرار میگیرد.

فرد یک چشمش را می بندد و با چشم دیگر وسط پریمتر را نگاه می کند. از گوشه چشمش رنگ کوچکی را می بیند. سپس آزمون انجام شده و نتیجه ی دقیقتری نسبت به آزمون ایشی هارا بدست می آید.

برای خواندن مقالات بیشتر در سایت کلینیک چشم پزشکی صدرا کلیک نمایید

درمان کور رنگی

یک آزمایش در سال ۲۰۰۹ در دانشگاه واشنگتن و فلوریدا بر روی میمون ها انجام شده است. نتایج بدست آمده از ژن درمانی در میمون های دارای کور رنگی منجر به درمان آنها شده است.اما برای ژن درمانی در انسان ها باید از روش های ایمن تر و مطمئنی استفاده شود. هنوز این روش برای استفاده در انسان ها تایید نشده است.هنوز درمان کاملی برای کور رنگی وجود ندارد. با اینحال اغلب افراد دارای کور رنگی خود را با شرایط بینایی شان تطبیق می دهند.
ولی برای کارهای حرفه ای تر مثل نقاشی و طراحی و یا کارهایی که نیاز به دقت بینایی زیادی دارند مثل سیم کشی های برقی پیچیده دچار مشکل می شوند. اغلب این سیم کشی ها دارای رنگ های متفاوت برای شناسایی بهتر هستند.همچنین برای باقی موارد، مثلا چراغ راهنمایی و رانندگی، ترتیب آنها را حفظ می کنند. مثلا چراغ قرمز بالا و چراغ سبز در پایین قرار دارد.