مزاج روزه گرم است یا سرد؟ 

ضرورت بررسی مزاج روزه و تأثیرات آن

با معرفی طب سنتی به جامعه و موفقیت‌های چشمگیر آن در بهبود زندگی و درمان بیماری‌ها، استفاده از این دانش اصیل در تفسیر پدیده‌ها و پاسخگویی به سوالات مختلف پزشکی مباحثی نو پدید آورده است.

در این بین، بررسی علامت شناسی و علت شناسی بیماری های نوظهور (مانند کرونا) و نیز توضیح و تفسیر رفتارهایی مانند روزه داری از دیدگاه علم مزاج شناسی، نظریه پردازی و نقد طبیبان و متخصصین این حوزه را به دنبال داشته است. بررسی تاثیرات مزاجی روزه داری یکی از موضوعات مورد توجه در این حوزه است.

نظریات مرتبط با مزاج روزه

• نظریه اول: طرفداران این نظریه معتقدند روزه مزاج گرم دارد و با روزه گرفتن بیماری های سرد درمان می شود.
• نظریه دوم: طرفداران این نظریه بر این باورند که روزه مزاج سرد (سرد و خشک) داشته و در کنار فواید جسمی و روحی که دارد باعث کاهش حرارت و رطوبت بدن و ضعف قوا می‌شود. شاید ضعف بدن در نتیجه روزه داری دلیل اعتقاد به این نظریه باشد.

بنابرین در این پست سعی داریم به بررسی تاثیرات روزه بر بدن و مزاج شناسی روزه از دیدگاه حکیمان طب سنتی ایران بپردازیم.

روزه و تغییر عادات

• در طب سنتی ایران عادت های هر فرد در زمینه خواب، خوراک، ورزش و … به منزله طبیعت حاکم بر بدن است و ایجاد تغییرات ناگهانی در آن ها مجاز نیست (حتی تغییر عادات نادرست نیز باید تدریجی باشد).
• از آنجایی که برای روزه داری ساعات غذاخوردن، خواب و … غالباً با شروع ماه مبارک رمضان دستخوش تغییر می‌شود و این تغییر ناگهانی صورت می‌گیرد، در ابتدای روزه داری افراد با مشکلاتی مواجه خواهند شد.
• اگر این تغییرات با سبک زندگی نامناسب همراه باشد (تغذیه نامناسب، جابجایی خواب روز با شب، مصرف مایعات با غذا و …) تاثیرات منفی دوچندان بر بدن خواهد داشت.

سبک زندگی روزه داری

دو مسئله اصلی در بحث روزه داری؛  خواب و خوراک است.

• خواب و بیداری: از دیدگاه طب سنتی ایران سحرخیزی باعث تقویت قوای فکری و ذهنی شده و سلامت بدن و بخصوص اندام های سر را بدنبال دارد.
• خوردن و آشامیدن: حکیمان طب سنتی ایران مصرف دو وعده غذایی در شبانه روز و یک وعده غذایی در روز بعد را توصیه می‌کنند یعنی در دو روز سه وعده برای تغذیه بدن کفایت می‌کند. در قرآن مجید موعد غذای اهل بهشت سحرگاه و شامگاه معرفی شده لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِیها بُکْرَهً وَ عَشِیًّا.

تأثیرات مزاجی روزه

واقعیت امر این است که تاثیرات روزه در افراد مختلف متفاوت است.

• روزه گرفتن به صورت اصولی و در چارچوب قوانین پزشکی باعث کاهش فشار به بدن و استراحت دستگاه گوارش و سایر اندام ها شده و از این طریق می‌تواند باعث تقویت قوا شود.
• در این صورت اندام‌ها در جذب، نگهداشت، هضم و دفع مواد به خوبی عمل کرده و در صورتی که دچار سوء مزاج باشند از این حالت نامطلوب سوء مزاجی رها خواهند شد.
• با این نگاه مزاج روزه صرفاً گرم یا سرد نیست و هر نوع سوء مزاج (گرم یا سرد، همراه با خلط زائد یا بدون خلط) با روزه بهبود پیدا می‌کند. تاکید می‌شود این تاثیر در نتیجه روزه داری اصولی و سبک زندگی روزه داری منطبق بر اصول طبی است.
• در نتیجه روزه گرفتن اصولی و تحمل گرسنگی مختصر (که از لوازم روزه داری است و تاثیرات مثبت روحی نیز به همراه دارد) مواد زائد اعضا به تحلیل رفته و دسته بزرگی از بیماری ها که در طب سنتی بیماری های امتلایی (انباشت مواد زائد در بدن) نامیده می‌شوند، برطرف می‌شود.
• امروزه بیماری‌های امتلایی سهم زیادی در بیماری های جامعه ما دارند و با روزه گرفتن اصولی سطح سلامتی جامعه بهبود چشمگیری خواهد داشت. (تاکید می‌کنیم روزه داری در چارچوب سبک زندگی سالم)

رابطه گرسنگی روزه داری و افزایش حرارت بدن

• روزه گرفتن از آنجایی که با منع مصرف غذا و نوشیدنی همراه است اگر در فرد باعث بروز گرسنگی شود می‌تواند باعث افزایش حرارت بدن شود.
• این افزایش حرارت در برخی موارد مطلوب است (مثلاً در بیماری های با سوء مزاج سرد) و در برخی موارد مانند مشکلات سنگ کلیه و حالت تهوع (که در نتیجه سوء مزاج گرم کلیه و معده بوجود می‌آیند) مضر است.
• اگر فرد با آمادگی وارد ماه مبارک رمضان شود و در وعده غذایی سحر و افطار تغذیه و نوشیدنی مناسبی داشته باشد می‌تواند از این افزایش حرارت در امان باشد.

تغییرات مزاجی یا سوء مزاج با عادات غلط روزه داری

روزه گرفتن با گرسنگی طولانی

• یکی از عادات ناپسند روزه داری، ترک وعده سحری است.
• گرسنگی طولانی از دیدگاه طب سنتی ایران باعث سردی و خشکی می‌شود.
• این سبک از روزه داری در برخی افراد باعث سردی و خشکی بدن شده و بیماری‌های سرد و خشک مانند غلظت خون، خشکی پوست، لاغری، ضعف قوای جنسی و … به همراه خواهد داشت.

پرخوری در افطار و سحر

• روزه داری با پرخوری و درهم خوری در وعده افطار و سحر نه تنها باری از دوش بدن بر نمی‌دارد بلکه باعث ضعف قوا و افزایش سردی و تری بدن می‌شود.
• بیماری‌های ناشی از سوء مزاج سرد و تر مانند درد مفاصل، ضعف هضم، نفخ، پف صورت، ضعف حافظه، ریزش مو و … در این سبک روزه داری تشدید می‌شوند.