قوز قرنیه یا کراتوکونوس (Keratoconus)

قوز قرنیه یک پدیده غیر التهابی است که معمولا قرنیه هر دو چشم را گرفتار می کند.در این بیماری قرنیه نازک شده و حالت مخروطی پیدا می کند. نازک شدن و تغییر حالت قرنیه از کروی به مخروطی منجر به ایجاد نزدیک بینی – آستیگماتیسم  نامنظم و در نتیجه کاهش دید می شود قوز قرنیه بیماری پیشرونده ای است که معمولا در دوران بلوغ ظهور پیدا می کند و تا دهه سوم و چهارم پیشرفت کرده بعدا متوقف می شود. این بیماری ابتدا در یک چشم شروع می شود ولی معمولا بعد از مدتی چشم دیگر هم گرفتار می شود هر چند شدت آن در یک چشم با چشم دیگر متفاوت است.
قوز قرنیه بیماری نسبتا شایعی است که در تمام نژادها و در هر دو جنس دیده می شود.
سابقه خانوادگی در 6 تا 10 درصد مبتلایان وجود دارد.

علل قوز قرنیه

  با وجود تحقیقات زیاد، علت قوز قرنیه هنوز شناخته نشده است هر چند این بیماری ارثی نیست اما مالیدن محکم چشم گر چه علت قوز قرنیه نمی باشد ولی در روند ایجاد آن بی تاثیر نیست، به همین دلیل به بیماران مبتلا به قوز قرنیه توصیه می شود که از مالیدن چشم های خود بپرهیزند.

علایم  قوز قرنیه

علایم بالینی قوز قرنیه بسته به شدت بیماری متفاوت است. همانطوریکه ذکر شد این بیماری به علت نزدیک بینی و آستیگماتیسمی که ایجاد می کند باعث کاهش دید می شود و در نتیجه فرد مبتلا به علت کاهش دید به چشم پزشک مراجعه می کند . در مراحل اولیه دید با عینک بهتر می شود اما به علت آستیگماتیسم نامنظم دید کامل (10/10) نمی شود. در این موارد انجام توپوگرافی ، ارب اسکن ، پنتاکم یا سایر روش های تصویر برداری تشخیص را قطعی می کند.

 درمان

برای برنامه ریزی درمانی هر بیمار باید تحت بررسی و معاینه  کامل چشم پزشکی و تصویر برداری از قرنیه قرار گیرد.  به طور کلی درمان قوز قرنیه یا کراتوکونوس بسته به شدت بیماری و شرایط عمومی در هر چشم اختصاصی خواهد بود و از طریق یک روش یا ترکیبی از روش های ذیل میسر خواهد بود:

۱- استفاده از عینک:  در مراحل اولیه بیماری، تجویز عینک توسط چشم پزشک تا حد زیادی باعث اصلاح دید می شود البته باید توجه داشت بیماری ماهیت پیشرونده دارد در نتیجه نمره عینک تجویز شده تغییر خواهد کرد.

۲- تجویز لنز تماسی:   با پیشرفت بیماری و افزایش نزدیک بینی و آستیگماتیسم نامنظم مرحله ای فرا می رسد که دیگر با عینک نمی توان دید را اصلاح کرد و برای اصلاح دید باید از لنزهای تماسی سخت
(Hard Contact Lens) استفاده کرد.

پیوند قرنیه (Corneal transplantation (keratoplasty

۳- استفاده از اشعه ماوراء بنفش یا کراس لینکینگ (Collagen Cross-Linking یا  CCL یا CXL) : یک مشکل اساسی در تشخیص قوز قرنیه آن است که در مراحل ابتدایی، بیماری حالت نهفته دارد و مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند، اما در طول زمان پیشرفت کرده و باعث بروز اختلال جدی در بینایی می‌گردد. در مراحل اولیه بیماری، ممکن است تنها مشکل بیمار تغییر مداوم شماره عینک، دوبینی، هاله‌ بینی و یا حساسیت به نور باشد، اما با پیشرفت بیماری و تشدید نامنظمی قرنیه، به تدریج دید فرد متبلا بدتر و بدتر خواهد شد.این روش عمدتا برای جلوگیری از پیشرفت قوز قرنیه است؛ گر چه در بیش از 70% موارد بینایی باعینک و بدون عینک نیز بهتر می شود. 
 یکی از درمان های جدید که در چند سال اخیر مطرح شده پیوند متقاطع بین رشته های کلاژن قرنیه (Collagen Cross-Linking یا CXL) با استفاده از اشعه ماورابنفش و داروی ریبوفلاوین است. این روش جدید، تحولی در جلوگیری از پیشرفت قوز قرنیه  و امید های نو بوجود آورده است. 

۴- کارگذاری رینگهای داخل قرنیه ای : یکی دیگر از درمانهای جراحی , که برای قوز قرنیه وجود دارد، استفاده از حلقه های داخل قرنیه می باشد که این نوع از درمان در بعضی از قوزهای خفیف تا متوسط که کنتاکت لنز را نمی توانند تحمل کنند، کاربرد دارد. این حلقه ها با کاهش میزان آستیگماتیسم نامنظم به بهبود بینایی کمک می کنند. اما باید دانست که میزان موفقیت در حلقه های داخل قرنیه بسیار متغیر و از فردی به فرد دیگر متفاوت خواهد بود و در صورت عدم موفقیت درمانی، نهایتا بیمار نیاز بهپیوند قرنیه خواهد داشت. نتایج عمل در بیماران کراتوکونوس (قوز قرنیه) متفاوت است. در این بیماران قرار دادن رینگ به طور متوسط باعث بهبود دو خط دید در نیمی از  بیماران می گردد اگر چه ممکن است بعضی بیماران بهبودی چشمگیرتری داشته باشند. در واقع در بیماران قوز قرنیه این عمل باعث می شود بیماری که قبل از عمل با عینک دید خوبی نداشته است پس از قرار دادن رینگ به دلیل کاهش نامنظمی های قرنیه با عینک جدید دید بهتری نسبت به قبل از عمل داشته  باشد. در هر بیمار نیز قابل انجام نیست . 

5- کارگذاری لنزهای دایمی داخل چشمی: در بیماران مبتلا به  قوز قرنیه که عمدتا نزدیک بینی شدید دارند و آستیگماتیسم زیادی ندارند، می توان بدون خارج کردن لنز طبیعی چشم، با کار گذاشتن لنز داخل چشمی مخصوصی در داخل چشم عیب انکسار را اصلاح کرد. با این عمل چون عدسی طبیعی چشم دست نخورده باقی می ماند، قدرت تطابق چشم حفظ شده و افرادی که به سن پیرچشمی نرسیده باشند، علاوه بر دید خوب دور، دید نزدیک خوبی نیز خواهند داشت. در این عمل از طریق ایجاد برش بسیار کوچکی در محیط قرنیه، لنز ظریفی در جلوی لنز طبیعی چشم کار گذاشته می شود تا عیب انکسار ناشی از قوز قرنیه را اصلاح کند.
این لنزها انواع مختلف دارند. عده ای از آن ها در اتاق قدامی چشم (پشت قرنیه و جلوی عنبیه قسمت رنگی چشم) قرار می گیرند و عده ای از آن ها در اتاق خلفی چشم (بر روی عدسی بیمار و در پشت عنبیه).
این لنزها به صورت دائمی داخل چشم قرار داده می شوند ولی در هر زمانی می توان با عمل جراحی آنها را برداشت. هر کدام از این انواع معایب و مزایای خاص خود را دارند.  لنزی که  بهتر است، نوع تاشو  یا انعطاف پذیر این لنزهاست(Artiflex & Veriflex) که برای اصلاح نزدیک بینی شدید استفاده می شود. در موارد آستیگماتیسم زیاد از نوع توریک این لنزها استفاده می شود، مزیت این لنز ،این است که در حالت تا شده وارد چشم می شود و سپس در داخل چشم باز شده و کار گذاشته می شود؛ لذا می توان از برش کوچکتری آنرا کار گذاشت و در نتیجه آستیگماتیسم ناشی از برش عمل کمتر است.

  6- پیوند قرنیه: در صورت پیشرفت بیشتر بیماری مرحله ای فرا می رسد که دیگر استفاده از لنزهای تماسی قطعات رینگ داخل قرنیه  هم باعث افزایش دید نمی شود و در اثر کدورت قرنیه , استفاده از لنزهای تماسی ممکن نیست و عدم تحمل نسبت به لنز تماسی پیدا می شود. در این مرحله باید ازپیوند قرنیه کمک گرفته شود.

 آیا قوز قرنیه باعث کوری می شود ؟

خوشبختانه این بیماری کور کننده نیست ولی یکی از علل شایع پیوند قرنیه است فرد مبتلا به قوز قرنیه و یا بستگان وی نباید نگران باشند زیرا بیماری بی خطر است و عمل پیوند قرنیه نتایج موفقیت آمیزی دارد.