علت و علائم و درمان حمله‌ی خواب 

حمله ناگهانی خواب و از دست دادن کنترل ماهیچه‌ها در اثر نوعی بیماری به نام “حمله خواب” یا “نارکولپسی” (narcolepsy) ایجاد می‌شود. این بیماری می‌توانند ترسناک، اضطراب‌آور باشد و باعث برخی از اختلالات در زندگی افراد شود. این اختلال در خواب می‌توانند ازلحاظ فیزیکی، امنیت شما را به خطر بیندازد. ممکن است در رابطه شما با دیگر افراد اختلال ایجاد کرده و یا باعث کاهش حافظه و تمرکز گردد. این بیماری می‌تواند باعث کاهش اعتمادبه‌نفس و مشکلات روحی روانی برای شما گردد. فعالیت‌های روزمره‌های زندگی مانند رانندگی، آشپزی یا حتی راه رفتن می‌تواند برای این افراد خطرناک باشد. احساس خواب‌آلودگی شدید در طول روز می‌تواند شغل، تحصیل و یا رابطه خصوصی افراد را با اختلال مواجه نماید. اما در این خصوص امیدهایی وجود دارد. درحالی‌که درمان قطعی برای حمله خواب و یا نارکولپسی وجود ندارد، اما راهکارهایی در دسترس است که می‌تواند علائم بیمار را کاهش دهد. این راهکارها می‌تواند هوشیاری بیمار را افزایش داده و زندگی فعال را به افراد بازگردند.

ازآنجایی‌که تنها علامت اختصاصی نارکولپسی حالت “کتاپلکسی” (از دست دادن کنترل ناگهانی عضله‌ها) می‌باشد، ممکن است تشخیص این بیماری مدت‌ها طول بکشد. اگر شما مظنون به بیماری نارکولپسی هستید، باید در خصوص تمام علائم خود با پزشک به مشورت بپردازید.

حمله خواب چیست؟

حمله خواب یک اختلال مربوط به حوزه‌ی مغز و اعصاب می‌باشد. در این بیماری بخشی از مغز که مسئول تنظیم خواب است، دستخوش تغییرات می‌شود. حمله خواب شایع‌تر از تصور شما می‌باشد، تقریباً از هر دو هزار نفر یک نفر به حمله خواب مبتلا می‌گردد. در این بیماری فرد در طول روز دچار خواب‌آلودگی شدید می‌شود. همچنین ممکن است به‌صورت ناگهانی کنترل عضلات خود را از دست به دهد (کاتاپلکسی).

این حالت معمولاً در اثر یک هیجان یا یک احساس عاطفی شدید، ایجاد می‌شود. درنتیجه ممکن است شما در طول انجام فعالیت‌های متداول روزمره مانند راه رفتن، مطالعه یا رانندگی به خواب بروید. هرچند که این دوره‌ی خواب می‌تواند کوتاه باشد و فقط برای چند ثانیه طول بکشد، اما ممکن است هنگام انجام برخی از فعالیت‌ها خطرناک باشد و در فعالیت‌های روزمره زندگی شما اختلال ایجاد نماید. با تغییر سبک زندگی، به‌کارگیری راهکارهای مؤثر، مشاوره و حمایت پزشکی می‌توان حمله خواب و علائم آن را مدیریت کرد تا کنترل زندگی شما مجدد بازگردد.

علائم و نشانه‌ها

علائم شایع حمله خواب عبارت‌اند از:

کاتاپلکسی(cataplexy) (از دست دادن کنترل ماهیچه‌ها)(3)

اغلب حمله خواب منجر به از دست دادن کنترل ماهیچه‌ها در هنگام بیداری می‌شود که معمولاً در اثر هیجان و یا احساسات شدید مانند خنده یا گریه شروع می‌شود.

توهم

برخی افراد مبتلا به حمله خواب گاهی اوقات احساس سر زندگی، ترس، توهم‌های بصری و شنوایی می‌کنند، خواه در هنگام خواب باشند و خواه در حالت بیداری.

فلج خواب یا بختک خواب

ممکن است در ابتدا و یا انتهای خواب شما قادر به حرکت یا صحبت کردن نباشید.

خواب کوتاه

یک دوره زمانی بسیار کوتاه از خواب است که هنگام انجام فعالیت‌ها (صحبت کردن، قرار دادن اشیا و غیره) صورت می‌پذیرد و سپس فرد بیدار می‌گردد، بدون آنکه چیزی به خاطر بیاورد.

بیداری شب

افراد مبتلا به حمله خواب ممکن است در طول شب دچار بی‌خوابی، گرگرفتگی، افزایش ضربان قلب و افزایش سطح هوشیاری گردند.

ورود سریع به مرحله‌ی REM خواب

افراد مبتلا به حمله خواب، چرخه خواب مخصوص به خود را دارند. ممکن است آن‌ها به‌محض خوابیدن وارد مرحله‌ی رم (REM) یا فاز رؤیا شوند. این در حالی است که اغلب افراد حدود ۹۰ دقیقه طول می‌کشد تا وارد این مرحله یا فاز از خواب شوند. بنابراین ممکن است فرد در ابتدای خواب خود، دچار حالت‌های فاز رؤیا (دیدن رؤیاهای واضح و فلج شدن عضلات) شود. حتی اگر خواب او در بین روز اتفاق بیافتد.

علل

درحالی‌که هنوز محققین در حال تحقیق در خصوص یافتن ریشه و علت‌های حمله خواب هستند، اجماع کلی بر این است که ژنتیک به همراه محرک‌های محیطی مانند ویروس‌ها می‌تواند بر فعالیت شیمیایی مغز اثر بگذارد و منجر به حمله خواب شود. دانشمندان دریافته‌اند که افراد مبتلا به حمله خواب، دچار کمبود “هیپوکرتین”(hypocretin)(اورکسین نیز نامیده می‌شود) می‌باشند. “هیپوکرتین”یک ماده شیمیایی است که برانگیختگی و خواب شما را تنظیم می‌کند. به‌طورکلی افراد مبتلا به حمله خواب به‌اندازه‌ی کافی سلول‌های (HCRT) (نورون‌هایی که هیپوکرتین ترشح می‌کنند) ندارند. درنتیجه کنترل آن‌ها بر بیداری کاهش می‌یابد و ممکن است چنین افرادی تمایل به خواب پیدا نمایند. محققین بر روی درمان‌هایی کار می‌کنند که بتواند به‌صورت مکمل، هیپوکرتین افراد را افزایش دهند تا بدین‌وسیله علائم حمله خواب کاهش یابد.

اثرات حمله خواب

سلامت فیزیکی و یا امنیت افراد: اگر در بسیاری از فعالیت‌های عادی روزمره مانند آشپزی، راه رفتن و غیره، شما ناگهانی به خواب بروید یا کنترل عضلات خود را از دست بدهید، می‌تواند خطرناک باشد.

سلامت روانی: حمله خواب می‌تواند به حدی شما را تحت تأثیر قرار دهد که منجر به ایجاد افسردگی و یا اضطراب در شما شود.

روابط اجتماعی و شغلی: متأسفانه اغلب خواب رفتن ناگهانی از طرف کسانی که بااین‌حالت آشنا نیستند، می‌تواند خنده‌دار و یا تمسخرآمیز به نظر برسد. ممکن است برخی افراد گمان کنند که شما تنبل یا بی‌ادب هستید. حتی ممکن است آن‌ها تصور کنند شما وانمود به خوابیدن می‌کنید.

حافظه و تمرکز: حمله خواب ممکن است در به خاطر سپردن و تمرکز اختلال ایجاد کند، این امر می‌تواند فعالیت‌های روزمره را با مشکل روبه‌رو نماید.

تشخیص

ازجمله روش‌هایی که متخصصان مغز و اعصاب در زمینه تشخیص علت‌های اختلالات خواب و حمله خواب به کار می‌برند می‌توان به این موارد اشاره کرد:

آزمایش چندگانه خواب یا پلی‌سومنوگرافی (Polysomnography): این آزمایش، فعالیت الکتریکی مغز و قلب و همچنین حرکت عضلات و چشم‌ها را در طول شب اندازه‌گیری می‌کند.

آزمون خواب نهفته چندگانه (MSLT): این آزمون مدت‌زمان لازم برای به خواب رفتن شما در طول روز را اندازه‌گیری و ارزیابی می‌کند.

آنالیز مایع نخاعی: کمبود هیپوکرتین در مایع مغزی- نخاعی می‌تواند نشانگر وجود بیماری حمله خواب باشد.  آزمایش مایع نخاعی یک آزمون تشخیصی جدید برای حمله خواب محسوب می‌شود.

درمان

اگرچه هنوز هیچ درمانی برای حمله خواب وجود ندارد، اما ترکیبی از راهکارها می‌تواند به کنترل علائم حمله خواب کمک نماید، به‌نحوی‌که شما بتوانید از داشتن یک زندگی طبیعی لذت ببرید. درمان با توجه به علائم حمله خواب در هر فردی متفاوت خواهد بود، اما به‌احتمال‌زیاد شامل ترکیبی از مواردی همچون تغییر سبک زندگی، مشاوره و داروها می‌شود.

مشاوره

بسیار معمول است افراد مبتلا به حمله خواب، از افسردگی رنج ببرند. بسیاری از افراد از علائم حمله خواب خجالت می‌کشند، توانایی افراد برای انجام فعالیت‌های عادی زندگی ممکن است تحت تأثیر قرار بگیرد. حمله خواب ممکن است ترسناک باشد و به دلیل عدم کنترل ناگهانی بدن، ممکن است افراد دچار افسردگی شوند.  ترس از به خواب رفتن و یا از افتادن ناگهانی می‌تواند باعث منزوی و گوشه‌گیر شدن افراد گردد. مراجعه به یک روانشناس، مشاور یا گروه‌های پشتیبانی‌کننده از افراد مبتلا به حمله خواب، می‌تواند به شما کمک کند تا با عوارض این بیمار کنار بیایید و بر آن‌ها فائق شوید.

تغییر در شیوه زندگی

ایجاد تغییر در شیوه زندگی می‌تواند به شما کمک کند تا علائم حمله خواب را مدیریت کنید، در خصوص دریافت توصیه‌های پزشکی با پزشک خود به گفت‌وگو بپردازید.

عادات مناسب روزانه – مانند ورزش، رژیم غذایی سالم و مدیریت استرس – نقش بزرگی در بهبود و حفظ چرخه خواب‌وبیداری سالم دارد.

• زمان خواب خود را به‌دقت تنظیم کنید.
• از مصرف کافئین، الکل و نیکوتین اجتناب ورزید.
• اجتناب از بیش از داروهای که باعث خواب‌آلودگی
• کارفرمایان، همکاران و دوستان خود را از این موضوع آگاه سازید.
• یک ضبط‌صوت با خود همراه داشته باشید.
• کارها و وظایف سنگین خود را به کارهای کوچک و سبک تقسیم نمایید.
• به‌صورت منظم ورزش کنید.
• از انجام فعالیت‌هایی که در اثر حمله خواب می‌تواند برای شما خطرناک باشد خودداری نمایید.
• از دستبند و یا گردنبندهای هشداردهنده پزشکی استفاده نمایید.
• یک رژیم غذایی سالم داشته باشید.
• آرامش داشته باشید و احساسات خود را مدیریت نمایید.

داروها

دارو در رفع و کاهش علائم عمده حمله خواب مفید هستند: یعنی کاهش خواب‌آلودگی و از دست دادن کنترل عضلات. تمام داروها دارای عوارض جانبی هستند، بنابراین قبل از مصرف حتماً باید با پزشک خود مشورت نمایید. حتی اگر لازم باشد برای کنترل علائم حمله خواب، از دارو استفاده نمایید، متخصصین بر این باور هستند که مصرف دارو باید هم‌زمان با تغییر سبک زندگی و مشاوره باشد.

داروهای متداول عبارت‌اند از:

محرک‌ها:

محرک‌ها داروی اصلی درمان حمله خواب محسوب می‌شوند. ازجمله می‌توان به “مودافینیل” (Provigil)، اشاره کرد. این دارو یک محرک است که در طول روز برای افزایش بیداری و هوشیاری استفاده می‌شود. عوارض جانبی “مودافینیل” می‌تواند شامل مواردی همچون: سردرد، تهوع، خشکی دهان و اسهال باشد.

سدیم اگزیبات (sodium oxybate) (با نام تجاری Xyrem):

اگر شما دچار کاتاپلکسی (از دست دادن کنترل ماهیچه‌ها) شوید، این دارو قوی ممکن است برای شما تجویز گردد. اگر این دارو به‌صورت مسئولانه و مناسب برای درمان حمله خواب تجویز گردد، می‌تواند کیفیت خواب را بهبود بخشیده، خواب‌آلودگی روزانه را کاهش دهد. همچنین می‌تواند از دست دادن کنترل ماهیچه‌ها را نیز کاهش دهد. بااین‌حال، عوارض جانبیان می‌تواند جدی باشد و ممکن است شامل تهوع، شب‌ادراری و افزایش راه رفتن در خواب باشد.

داروهای ضدافسردگی:

مهارکننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین (SSRIs) که برای درمان افسردگی مورد استفاده قرار می‌گیرند، ممکن است برای کمک به سرکوب خواب REM و کاهش علائم کاتاپلاکسی، توهم و فلج در خواب بکار گرفته شوند. داروهای ضدافسردگی می‌توانند اثرات جانبی ناخوشایند یا خطرناکی داشته باشند، ازجمله افزایش خطر خودکشی. احتمال خطر برای افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، نوجوانان، جوانان، بزرگ‌سالان جوان، افراد بالای 65 سال و زنان حامله بیشتر است.