آلرژی های چشمی چیست ؟

آلرژی های چشمی یکی از شایع ترین علت های مراجعه به چشم پزشک است بطور متوسط از هر 10 تا 15 نفر یک نفر در طول عمر خود دچار علائم حساسیت های چشمی می شود. علائم آلرژی چشمی در افراد مختلف متفاوت است و طیف وسیعی از علائم از سوزش و خارش خفیف تا علائم شدید و آزار دهنده و گاه خطرناک را در برمی گیرد.

به علاوه، حساسیت های چشمی اغلب با سایر علائم آلرژی مثل تب یونجه (آبریزش از بینی) و حساسیت های پوستی (مثل درماتیت آتوپیک) همرا است. گرده گل ها و گیاهان، مو و کرک و پر حیوانات، داروها و لوازم آرایش نقش اساسی را در ایجاد آلرژی چشمی دارند. البته گاهی اوقات هم تحریک چشم ناشی از مواد محرک (مثل دود سیگار یا گرد و غبار) علائمی ایجاد می کند که با آلرژی چشمی اشتباه می شود.

چرا چشم درگیر واکنش های آلرژیک می شود؟

وقتی چشم ها باز هستند ملتحمه در تماس مستقیم با مواد حساسیت زای موجود در هواست. ملتحمه که بافت پوششی مخاطی قسمت جلوی کره چشم و سطح داخلی پلک هاست یک سد دفاعی در برابر محیط خارج است. در ملتحمه تعداد زیادی رگ، سلول های ایمنی و مواد دفاعی وجود دارد که باعث حفاظت لایه های داخلی تر کره چشم در برابر عفونت ها و عوامل بیگانه می شود. به علاوه اشک چشم نیز دارای سلول ها و عوامل ایمنی می باشد که به دفاع در برابر عوامل خارجی کمک می کند بنابراین بسیاری از واکنش های دفاعی در جلوی کره چشم در سطح ملتحمه اتفاق می افتد. هرگاه کنترل طبیعی این واکنش های دفاعی به هم بخورد و یا واکنش های دفاعی به جای عوامل بیگانه در برابر عوامل خودی اتفاق بیافتد واکنش های حساسیتی ایجاد می شود. مهمترین عوامل ایجاد واکنش های حساسیتی ماده ای به نام “هیستامین” است که از گروهی از سلول های ایمنی به نام “ماست سل ها” می شود. هیستامین باعث ایجاد خارش می شود. به علاوه هیستامین موجب گشاد شدن رگ های موجود در ملتحمه می شود و همین امر باعث می شود که چشم قرمز به نظر برسد. البته به جز هیستامین مواد دیگری نیز می توانند در واکنش های آلرژیک دخیل باشند اما هیستامین مهمترین واسطه ایجاد علائم حساسیت است.

برای خواندن مقالات بیشتر در سایت کلینیک چشم پزشکی صدرا کلیک کنید 

چه افرادی بیشتر درگیر حساسیت چشمی می شوند؟

اصولاً واکنش های حساسیتی در افراد جوان (سن زیر 30 سال) شایع تر است. به علاوه احتمال بروز آلرژی در کسانی که سابقه حساسیت قبلی داشته اند و یا در خانواده آن ها بیماری های آلرژیک وجود دارد بیشتر است. به خصوص افرادی که آلرژی هایی از نوع تب یونجه (آبریزش از بینی حساسیتی) یا آلرژی پوستی (درماتیت آتوپیک) دارند بسیار مستعد ابتلا به حساسیت های چشمی هستند.

آلرژی چشمی چه علامت هایی ایجاد می کند؟

ترشح هیستامین در ملتحمه باعث بروز خارش، سوزش و اشک ریزش می شود. همچنین هیستامین با گشاد کردن رگ ها باعث می شود که چشم قرمز و پرخون به نظر برسد. به علاوه این ماده موجب می شود که مقداری مایع از رگ ها به داخل بافت ملتحمه و پلک نشست کند در این حالت تورم پلک ایجاد می شود. ممکن است پلک ها آن قدر متورم شوند که فرد حتی نتواند چشم هایش را باز کند.

تجمع مایع در ملتحمه باعث می شود که ملتحمه ظاهر آبی پیدا کند، به علاوه گاهی اوقات تجمع مایع در ملتحمه آن قدر زیاد است که ملتحمه از سطح چشم فاصله می گیرد و از داخل شکاف پلکی بیرون می زند و شبیه یک کهیر یا تاول بزرگی می شود. گاهی اوقات به خصوص وقتی قرنیه نیز درگیر حساسیت شده باشد حساسیت به نور ایجاد می شود.آلرژی چشمی معمولاً هر دو چشم را درگیر می کند، اما گاهی علائم حساسیت فقط در یک چشم بروز می کند، به خصوص وقتی که یک ذره حساسیت زا وارد چشم شود و فرد چشم مبتلا را بخاراند ممکن است شدت علائم در این چشم خیلی بیشتر از چشم مقابل باشد.

دریافت نوبت اینترنتی در سایت کلینیک چشم پزشکی صدرا در اصفهان

انواع بیماری های آلرژیک چشمی

ورم ملتحمه آلرژیک  (Allergic Conjunctivitis)

مالیدن چشمی که می خارد یک واکنش طبیعی است اما مالیدن چشم ها باعث آزاد شدن مقادیر بیشتر هیستامین و سایر واسطه های آلرژی می شود و در نتیجه موجب بدتر شدن علائم حساسیت می گردد. پس سعی کنید تا جایی که امکان دارد چشم ها را نمالید.ورم ملتحمه یا کنژتکتیوبت شایع ترین شکل حساسیت چشمی است. این بیماری اغلب در اثر حساسیت به گرده گل ها و گیاهان ایجاد می شود، به همین علت در فصل بهار شایع تر است؛ اما در افرادی که به گرد و خاک خانگی، کپک ها، مو و پر حیوانات یا مواد شیمیایی یا داروهای خاص حساسیت دارند ممکن است علائم حساسیت در هر فصلی از سال ایجاد شود. کنژنکتیوبت آلرژیک فصلی اغلب با آبریزش از بینی همراه است.

علائم مهم کنژتکتیویت آلرژیک عبارتند از: خارش و سوزش و قرمزی چشم ها، اشک ریزش و ترشحات آبکی و تورم پلک و ملتحمه. از آنجا که اکثر علائم حاد بیماری ناشی از آزاد شدن هیستامین در بافت ملتحمه است، درمان انتخابی این علائم استفاده از قطره های چشمی آنتی هیستامین است جهت پیشگیری از بروز این علائم می توان از قطره های پایدار کننده ماست سل ها استفاده کرد . همچنین در موارد حساسیت خیلی شدید می توان با نظر چشم پزشک از قطره های استروئیدی برای مدت کوتاهی استفاده کرد. شربت ها و قرص های آنتی هیستامین معمولاً روی علائم چشمی بیمار چندان مؤثر نیستند اما برای کنترل آب ریزش از بینی و علائم پوستی حساسیت بکار می روند.

ورم ملتحمه همراه با درماتیت آتوپیک (Atopic Dermatitis)

 درماتیت آتوپیک نوعی حساسیت شدید پوستی است که با خارش شدید همراه است و اغلب در بچه ها و نوجوانان تظاهر می کند. علائم چشمی این بیماری معمولاً نوجوانان و جوانان به خصوص پسرها را درگیر می کند. علامت چشمی اصلی این بیماری خارش شدید و قرمزی پلک هاست. چشم ها ترشحات فراوان دارند و پلک ها حالت پوسته پوسته و دلمه بسته پیدا می کنند. پلک ها ضخیم و سفت می شوند گاهی حساسیت به نور ایجاد می شود. این بیماری در صورت درمان نامناسب به علت خارش مزمن و خراش مکرر سطح قرنیه توسط سطح ناهموار پلک ها، باعث ایجاد لک قرنیه وتاری دید می گردد.

گاهی اوقات مصرف برخی مواد غذایی حساسیت زا مثل تخم مرغ، آجیل، توت فرنگی، گوجه فرنگی، بادنجان، ادویه ها، شیر و ماهی ممکن است باعث بدتر شدن علائم پوستی و چشمی درماتیت آتوپیک شود. در این حالت حذف این مواد از رژیم غذایی به کنترل بیماری کمک می کند. به علاوه مواد حساسیت زای موجود در هوا مثل گرد و خاک خانگی، کپک ها، مو و پرز حیوانات نیز می تواند باعث شدیدتر شدن علائم در افراد مبتلا شود.

پایه اصلی درمان این بیماری استفاده از آنتی هیستامین های خوراکی قوی است برای کنترل خارش است. استفاده از قطره های آنتی هیستامین، قطره های پایدار کننده ماست سل ها و در موارد شدید دوره های کوتاه مدت قطره های استروئیدی می تواند به کنترل علائم چشمی کمک کند.گاهی اوقات یک عفونت میکروبی پلک ها در زمینه درماتیت آتوپیک ایجاد می شود که باعث بدتر شدن خارش و سایر علائم چشمی می شود. در این حالت درمان عفونت با استفاده از قطره ها و پمادهای آنتی بیوتیک و شستشوی مکرر پلک ها می تواند به رفع عفونت و بهتر شدن علائم کمک کند.
علائم چشمی درماتیت آتوپیک ممکن است فرد را سال ها درگیر کند. به علاوه در افراد مبتلا به این بیماری احتمال ایجادآب مروارید (کاتاراکت) و لک قرنیه بیشتر از افراد عادی است به همین دلایل این افراد باید مرتباً تحت نظر چشم پزشک باشند.

کراتوکنژنکتیویت بهاره (Vernal Keratoconjunctivitis)

کراتوکنژنکتیویت (التهاب ملتحمه و قرنیه) بهاره بیماری ناشایعی است که اغلب در مناطق روستایی گرمسیر و در نوجوانان، به خصوص پسرها اتفاق می افتد و قبل از 20 سالگی به تدریج بهبود می یابد. بیماری معمولاً از اواسط بهار که هوا رو به گرمی می رود شروع می شود و پس از 3-2 ماه کم کم برطرف می شود و در سال بعد مجدداً عود می کند.

در این بیماری چشم ها خارش شدید پیدا می کند و پلک ها متورم و سنگین می شوند (گاهی به همین علت فرد ظاهر خواب آلوده پیدا می کند). ممکن است حساسیت به نور ایجاد گردد. معمولاً ترشحات شیری رنگ چسبناک در گوشه چشم ها جمع می شود. در پشت پلک بالایی ظاهر سنگ فرشی ایجاد می شود (این منظره در معاینه، با میکروسکوپ چشم پزشکی به راحتی با برگرداندن پلک قابل مشاهده است) همچنین به علت تجمع سلول های التهابی در ملتحمه ممکن است لکه های سفیدرنگی در ملتحمه و دور قرنیه دیده شود. گاهی اوقات در این بیماران بافت ملتحمه در اطراف قرنیه حالت برجسته و پشته پشته یدا می کند.
کراتوکنژنکتیویت ها بهاره می تواند به علت خارش مکرر باعث ایجاد خراش و لک قرنیه شود. مؤثرترین درمان این بیماری استفاده از قطره های استروئید چشمی (برای مدت کوتاه و زیر نظر چشم پزشک) است. می توان برای کمک به کنترل بیماری و جلوگیری از عود آن از قطره های پایدار کننده ماست سل ها و قطره های آنتی هیستامین موضعی نیز استفاده کرد. استفاده از عینک های آفتابی با شیشه بزرگ و دسته های ضخیم (که از ورود گرد و خاک به چشم جلوگیری می کند) می تواند به کنترل بیماری کمک کند. همچنین استفاده از کمپرس آب سرد و خنک کردن محل زندگی می تواند تا حدی علائم را تسکین بخشد.

در مورد کلینیک چشم پزشکی صدرا بیشتر بدانید

هر جسم خارجی که بصورت مزمن با ملتحمه و سطح داخلی پلک در تماس باشد می تواند باعث بروز حساسیت شود. در مورد لنز تماسی خود لنز، رسوبات پروتئینی ایجاد شده بر روی لنز و محلول های تمیز کننده لنز (بخصوص مواد نگهدارنده موجود در محلول) می تواند موجب ایجاد حساسیت شود. خوابیدن با لنز تماسی احتمال ایجاد حساسیت را شدیداً افزایش می دهد.
حساسیت به لنز تماسی معمولاً بصورت قرمزی و خارش چشم و ایجاد ترشحات فراوان و غلیظ بروز می کند. بعلاوه معمولاً در سطح خلفی پشت پلک فوقانی حالت پشته پشته ایجاد می شود (این پشته ها در حقیقت برجستگی های طبیعی ملتحمه هستند که پاپیلا نام دارند و در اثر حساسیت بصورت غیر طبیعی بزرگ و برجسته می شوند)
مؤثرترین درمان این نوع حساسیت توقف استفاده از لنز تماسی است. معمولاً قرمزی و خارش چشم چند روز تا چند هفته پس از توقف استفاده از لنز بهبود می یابد اما برطرف شدن برجستگی های پشتپلک (پاپیلاها) ممکن است چندین ماه طول بکشد. در صورتی که نتوان از عینک یا روش های دیگر برای اصلاح دید استفاده کرد و فرد ناچار به استفاده از لنز باشد تغییر نوع لنز، تمیز کردن مکرر لنز و شستشوی کامل رسوبات پروتئینی و سپس آب کشی دقیق با آب مقطر و یا استفاده از لنزهایی که به صورت روزانه تعویض می شوند ممکن است به بهبود این عارضه کمک کند.

به علاوه ممکن است لازم باشد قطره های چشمی پایدار کننده ماست سل ها تا چند ماه در این افراد مصرف شود. (در موقع استفاده از قطره باید لنز تماسی را از چشم خارج کرد)

حساسیت های پلک

حساسیت های پلک اغلب نوعی واکنش حساسیتی ویروس است که در اثر برخورد مستقیم با یک ماده آلرژی زای خاص ایجاد می شود. این عارضه معمولاً در اثر تماس با مواد شوینده یا مواد آرایشی اتفاق می افتد و به همین دلیل در خانم ها شایع تر است. (لاک ناخن در صورت مالیدن دست ها به چشم می تواند این عارضه را ایجاد کند).
علائم این نوع حساسیت معمولاً 24 تا 48 ساعت پس از برخورد با ماده آلرژی زا اتفاق می افتد. معمولاً پلک ها دچار خارش شدید و قرمزی می شود، ممکن است جوش های ریز آبکی روی پلک ها ایجاد شود گاهی ملتحمه نیز قرمز می شود. درصورتی که فرد بطور مکرر با ماده آلرژی زا در تماس باشد پوست پلک ها ضخیم شده حالت چرمی پیدا می کند و پلک کلفت می شود.
بهترین درمان این عارضه شناسایی ماده مولد حساسیت و پرهیز از آن است. در موارد حاد شدید استفاده از یک پماد چشمی استروئیدی ملایم برای مدت چند روز می تواند به کنترل علائم کمک کند. درصورتیکه عفونت میکروبی به ضایعه حساسیتی پلک اضافه شود لازم است عفونت با داروهای آنتی بیوتیکی درمان شود.