دیسک گردن: علائم و درمان آن بدون جراحی 

فتق دیسک که به لغزش دیسک نیز معروف است یک بیماری است که در آن قسمت مرکزی دیسک بین مهره‌ای به سمت نخاع بیرون زده است. این عارضه معمولاً به دلیل پارگی حلقه فیبری اطراف بافت داخلی هسته ایجاد شده و باعث بیرون زدن ماده نرم از داخل آن می‌شود. افزایش سن اصلی‌ترین دلیل ابتلا به این عارضه است و همچنین آسیب‌دیدگی نیز می‌تواند باعث ایجاد دیسک شود. غالباً این عارضه در قسمت پایین کمر به وجود می‌آید البته ممکن است دیسک مهره در گردن نیز اتفاق بیفتد. این بیرون‌زدگی معمولاً در یک طرف کانال نخاع و در نقطه‌ای که ریشه عصب از کانال خارج می‌شود اتفاق می‌افتد. سندرم گیرافتادگی باعث ایجاد درد، بیحسی و احساس ضعف در بخش‌هایی از پوست و عضله‌ای می‌شود که از طریق عصب تحت فشار تغذیه می‌شود.

علائم دیسک گردن

دیسک گردن باعث ایجاد درد در گردن، شانه‌ها و بازوها می‌شود که به آن رادیکولوپاتی گفته می‌شود. ممکن است اگر ریشه عصب دست‌ها تحت فشار قرار گرفته باشد، درد از بازوها به سمت دست‌ها کشیده شود. اگر دیسک گردن باعث وارد آمدن فشار به نخاع شود ممکن است در راه رفتن فرد اختلال ایجاد کرده. بیمار دچار اسپاسم یا بی‌اختیاری در دفع مدفوع و ادرار شود که به آن میلوپاتی گفته می‌شود. علائم دیسک ممکن است مشابه علائم بیماری‌ها و عوارض دیگر باشد بنابراین همیشه برای تشخیص به پزشک مراجعه کنید.

علل

فتق دیسک غالباً به دلیل بیماری‌های دژنراتیو (فرسایش مفاصل) دیسک ایجاد می‌شود. با افزایش سن، دیسک‌های بین مهره‌ای آب خود را از دست ‌داده و توانایی آنها در جذب ضربه بین مهره‌ها کاهش می‌یابد. در نتیجه دیسک انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهد. قسمت بیرونی دیسک بیش از قسمت‌های دیگر دیسک در معرض پارگی و آسیب‌دیدگی قرار دارد.

بیشتر بیرون‌زدگی‌های دیسک گردن به دلیل فشارهای ناگهانی ایجاد می‌شود. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که برخی حرکات مانند زمین خوردن یا اتفاقاتی که در اثر تصادفات اتومبیل می‌افتد موجب خم شدن، کشیدگی یا چرخش ناگهانی گردن می‌شوند. در برخی موارد فتق دیسک به مرور در طول چند هفته یا چند ماه اتفاق می‌افتد. به هر حال، برخی از عواملی که احتمال ابتلا به دیسک گردن را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• افزایش سن: با افزایش سن دیسک به مرور زمان خشک می‌شود و استحکام و مقاومت خود را از دست می‌دهد.
• سابقه آسیب‌دیدگی‌های جزئی یا اساسی در ستون فقرات گردنی
• انتخاب‌های سبک زندگی، ورزش نکردن، نداشتن یک رژیم سالم غذایی و استعمال دخانیات باعث ضعیف شدن دیسک می‌شوند
• قرار گرفتن در وضعیت بدنی نامناسب و بلند کردن یا چرخش ناصحیح بدنی که ممکن است باعث اعمال فشار مضاعف بر ستون فقرات گردنی شوند.

تشخیص

ستون فقرات بیمار با خواباندن و بلند کردن فرد بیمار معاینه می‌شود تا اسپاسم‌های عضلانی و انحراف‌های ستون فقرات مشخص شود. دردهای رادیکولار یا گسترش‌یافته (التهاب در ریشه عصب‌های ستون فقرات) ممکن است با افزایش فشار بر سطح ستون فقرات شدت یابد. قدرت گروه‌های عضلانی برای تشخیص علائم ضعف مورد معاینه و آزمایش قرار می‌گیرند. همه قسمت‌های بدن با سوزن‌های ریز برای تشخیص بیحسی‌های ناچیز مورد آزمایش قرار می‌گیرد. واکنش‌های غیرعادی در آرنج‌ها، زانوها، دست‌ها یا مچ پا ممکن است نشان‌دهنده محل فتق یا بیرون‌زدگی دیسک باشد. ام آر آی (رزونانس مغناطیسی) بهترین روش برای دیدن آناتومی بافت نرم اطراف ستون فقرات است. فتق دیسک به راحتی دیده شده و می‌تواند به تشخیص نیاز به انجام عمل‌های جراحی کمک کند. اگر بیمار قادر به گرفتن ام آر آی نیست (به طور مثال اگر بیمار از پیس میکر استفاده می‌کند)، می‌تواند از روش سی تی اسکن با تصویربرداری میلوگرافی استفاده کند.

از آنجا که علائم فتق دیسک مشابه برخی بیماری‌های تحلیلی یا دژنراتیو ستون فقرات است، جراح ممکن است برخی از فرایندهای تشخیصی را برای رد احتمال ابتلا به بیماری‌های تحلیل دیگر در دستور کار خود قرار دهد.

درمان دیسک گردن

درمان‌های اولیه

اقدامات اولیه درمانی برای مداوای فتق دیسک معمولاً محافظه‌کارانه بوده و شامل مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی و استراحت می‌شود. تقریباً 80 درصد از بیماران با روش‌های درمانی اولیه و محافظه‌کارانه بهبود می‌یابند. برخی از داروهای متداول برای درمان این عارضه عبارتند از:

• داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک: اگر درد خفیف تا متوسط باشد، داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک مانند ایبوپروفن یا داروهای حاوی ناپروکسن می‌توانند مؤثر واقع شوند.
• داروهای درد عصب: این داروها برای کاهش درد ناشی از آسیب‌دیدگی عصب مفید هستند. مصرف داروهای درد عصبی متداول است زیرا در مقایسه با مخدرها عوارض جانبی کمتری دارند. برخی از این داروها عبارتند از گاباپنتین، پرگابالین، دولوگزتین و آمی تریپتیلین.
• داروهای مخدر: این داروها حاوی کدئین یا اگزی کدئین و استامینوفن بوده و در صورتی که داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک نتوانند درد را تسکین دهند مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی عوارض جانبی ناشی از مصرف این داروها عبارتند از حالت تهوع، رخوت، گیجی و یبوست.
• تزریق کورتیزون: برای کاهش درد و التهاب این داروها مستقیماً در ناحیه مبتلا تزریق می‌شوند.
• تزریق اپیدورال: این داروها در فضای اپیدورال (ناحیه اطراف نخاع) تزریق می‌شوند. استروئیدها، بیحس کننده‌ها و داروهای ضدالتهابی ممکن است تزریق شوند تا درد و تورم اطراف ریشه عصب را کاهش دهند.
• شل کننده‌های عضلات: در صورتی که درد به دلیل اسپاسم عضلانی ایجاد شده باشد از این داروها استفاده می‌شود. گیجی و رخوت از عوارض جانبی شایع ناشی از مصرف این داروها هستند.

بیشتر پزشکان برای تسکین درد فیزیوتراپی را تجویز می‌کنند. متخصصین طب فیزیکی برای کاهش درد از تراکشن، اولتراسوند و تحریک الکتریکی عضلات استفاده می‌کنند تا اسپاسم عضلات و التهاب‌هایی که باعث ایجاد فشار بر نخاع شده است بهبود یابند. همچنین برای درمان دیسک گردن روش های درمان دستی و ماساژدرمانی نیز وجود دارد.

عمل جراحی

زمانی که علائم دیسک گردن مشاهده شود یا زمانی که اقدامات درمانی اولیه موفقیت‌آمیز نباشند انجام عمل‌های جراحی ضرورت می‌یابد. تصمیم‌گیری برای انجام عمل‌های جراحی برای درمان فتق دیسک بر پایه موارد زیر انجام می‌شود:

سابقه، شدت و مدت زمان وجود درد
بر این اساس که آیا بیمار در گذشته اقدامات درمانی برای مداوای دیسک خود انجام داده است یا نه و این که این اقدامات تا چه حد اثربخش بوده است.
بر این اساس که آیا آسیب‌های مغزی عصبی مانند از دست دادن حس لامسه، ضعف، عدم هماهنگی یا مشکلات در دفع ادرار و مدفوع نیز وجود دارد یا نه
انجام عمل جراحی برای درمان دیسک معمولاً برای بیمارانی که اقدامات درمانی آنها در مدت 6 تا 12 هفته موفقیت‌آمیز نبوده است انجام می‌شود. همچنین انجام عمل‌های جراحی برای بیمارانی که مشکلات مغزی عصبی (مانند بیحسی، ضعف یا کاهش عملکرد بدنی به دلیل فشار بر نخاع یا ریشه عصب) دارند توصیه می‌شود. مداخلات درمانی و جراحی سریع در این موارد توصیه می‌شود تا بتوان از آسیب‌دیدگی‌ها و عوارض ناشی از مشکلات مغزی عصبی کاست و احتمال بهبود این مشکلات را افزایش داد.

• متداول‌ترین عمل جراحی برای درمان دیسک به دیسککتومی و فیوژن گردنی قدامی معروف است. برای انجام این عمل، یک شکاف در گردن ایجاد می‌شود تا دسترسی به قسمت جلویی ستون فقرات امکان‌پذیر شود. سپس دیسک برداشته شده و فشار وارده بر نخاع و ریشه‌های عصب‌ها از بین می‌رود.
• پیوند استخوان که هم می‌تواند از بانک استخوان گرفته شود و هم از ران خود بیمار و جایگزین کردن آن با استفاده از صفحه یا پلیت فلزی
• ممکن است عمل جراحی دیسککتومی و فیوژن گردنی قدامی در چند سطح انجام شود که به تعداد دیسک‌های آسیب‌دیده بستگی دارد. در این عمل هم بدنه مهره برداشته می‌شود و هم دیسک و به جای آن پیوند استخوان و پلیت فلزی قرار داده می‌شود که به آن کوروکتومی و فیوژن گفته می‌شود.
• دیسککتومی و فیوژن گردنی خلفی نیز ممکن است برای درمان دیسک گردن انجام شود. در این عمل جراحی استخوان از پشت ستون فقرات برداشته شده و فشار ناشی از آن بر ریشه عصب از بین می‌رود. با برداشتن دیسک فضا برای عبور ریشه عصب باز می‌شود.
• اخیراً دیسک‌های مصنوعی برای درمان دیسک گردن به بازار معرفی شده‌اند. دیسک مصنوعی را می‌توان در فضای دیسک گردن قرار داد بدون این که نیازی به پیوند استخوان وجود داشته باشد. مزیت این روش حفظ توانایی حرکتی گردن و پیشگیری از بیماری دیسک گردن زودرس در سطوح دیگر ستون فقرات است.

خوشبختانه این عمل‌های با روش‌های کم‌تهاجمی انجام می‌شوند. در عمل‌های کم‌تهاجمی از شکاف‌های کوچک‌تر و ابزار ظریف‌تری مانند میکروسکوپ و اندوسکوپ استفاده می‌شود.