اختلال بلع : در یک ارزیابی بالینی بلع چه اتفاقی می افتد؟ 

آزمایش بالینی اختلال بلع یا اصطلاحا Dysphagia bedside swallow exam چیست؟

ارزیابی بالینی اختلال بلع، آزمونی است تا ببینیم آیا بیمار مشکل بلع دارد یا خیر؟

وقتی که مشکل بلع در شخصی پدیدار می شود در بلعیدن غذا و مایعات با مشکل مواجه می شود. اختلال بلع بعضی اوقات می تواند منجر به مشکلات جدی گردد.

وقتی که غذا را قورت می دهید غذا از دهان عبور کرده و وارد بخشی از گلو می شود که حلق نام دارد.

غذا از آنجا از یک لوله بلند به نام مری عبور می کند و سپس وارد معده می شود.

این مراحل طی یک سری اعمال توسط ماهیچه ها در این نواحی ممکن می شود.

اگر به بیماری اختلال بلع دچار شده باشید عضلات این ناحیه بدرستی عمل نمی کنند. ممکن است قادر نباشید که غذاها یا مایعات را بدرستی قورت بدهید.

وقتی که نفس می کشید (همراه با بلعیدن) هوا نیز وارد دهان و حلق می شود و از آنجا به شش ها وارد می شود.

معمولاً درپوشی با نام دریچه نای از وارد شدن مایعات و تکه های غذا به داخل شش جلوگیری میکند.

اگر مواد غذایی به جای معده وارد ریه ها شوند به آن آسپیراسیون (Aspiration) می گویند.

به عفونت ناشی از ورود مواد غذایی به ریه، نمونیا (Pneumonia یا pneumonia Aspiration) می گویند.

اگر اختلال بلع داشته باشید احتمال خیلی بیشتری وجود دارد که دچار این مشکل شوید. آسپیراسیون یک مشکل جدی است و می تواند منجر به ذات الریه و حتی مرگ شود.

طی یک ارزیابی بالینی مشکل بلع، پزشک شما، احتمال ابتلا به اختلال بلع و آسپیریشن (آسپیراسیون) را ارزیابی می کند.

این آزمایش را می توان در اتاق های بستری در بیمارستان و یا کلینیک یادمان در غرب تهران انجام داد و نیازمند تجهیزات خاصی نیست.

در ابتدا در مورد علائم بیماری از شما سوال می شود:

• از چه زمان به اختلال بلع مواجه شدید؟
• چرا(آیا علت آن را می دانید؟)
• آیا سابقه ابتلا به بیماری نورولوژیک مانند پارکینسون، MS، سکته مغزی و …. را داشته اید؟
• آیا سابقه عفونت ریه داشته اید؟
• آیا خس خس ریه دارید؟
• آیا حین غذا خوردن سرفه می کنید؟
• آیا سابقه گیر کردن غذا در حلق و گلو را دارید؟

همچنین یک معاینه جسمانی از عضلاتی انجام می شود که در بلع استفاده می شوند.

سپس توانایی شما برای بلع مواد مختلف از جمله مایعات و غذا آزمایش می گردد.

چرا ممکن است یک ارزیابی بالینی اختلال بلع (دیسفاژی) مورد نیاز باشد؟

اگر اختلال بلع داشته باشید همیشه احتمال آسپیریشن در شما وجود دارد.

بنابراین مشکل بلع باید فوراً شناسایی گردد.

بیماری های مختلفی می توانند منجر به اختلا بلع گردند. مثال هایی از این قبیل عبارتند از:

• سکته
• مشکلات دندانی مهم
• عارضه هایی که سبب کاهش بزاق می شوند (بعنوان مثال سندرم شوگرن)
• زخم شدن دهان
• بیماری پارکینسون یا عارضه های عصب شناختی دیگر
• دیستروفی عضلانی (تحلیل عضلانی)
• انسداد در مری (بعنوان مثال بعلت سرطان)

اگر علائم زیر را داشته باشید ممکن است لازم باشد تست بالینی بلع را انجام دهید:

• گیر کردن غذا در گلو
• بعلیدن همراه با سختی یا درد
• مشکلات خاص تنفسی ناشی از غذا خوردن
• سرفه های مکرر حین غذا خوردن

اگر یک عارضه پزشکی داشته باشید که شما را در معرض ریسک بالایی برای ابتلا به اختلال بلع قرار می دهد نیز ممکن است لازم باشد این آزمایش را انجام دهید.

یک مثال این است که تجربه سکته را داشته باشید.

حتی اگر هیچ یک از علائم مشکل بلع را تجربه نمی کنید ممکن است به این آزمایش نیاز داشته باشید. چرا که ممکن است هنوز در معرض خطر ابتلا به آسپیریشن باشید.

مانند بیمارانی که دچار پارکینسون یا ALS شده اند ولی هنوز علائم شدیدی از اختلال بلع را نشان نمی دهند، جهت پیشگیری از خطرات جدی حتما باید تحت نظر باشند.

آزمایش بالینی بلع چه ریسک ها و خطراتی برای فرد دارای مشکل بلع دارد؟

ارزیابی بالینی اختلال بلع یک آزمایش ایمن است.

البته ریسک کوچکی وجود دارد که ممکن است در طی انجام آن دچار آسپیریشن شوید.

در این حالت گفتاردرمانگر (SLP) تلاش می کند که از بروز چنین مشکلی جلوگیری کند.

متخصص ارزیابی و درمان اختلال بلع معمولاً آزمایش را با موادی شروع می کند که بلعیدن آنها آسان تر است.

اگر نشانه های اخلال بلع و آسپیریشن را در شما ببیند ممکن است در همان جا آزمایش را متوقف سازد.

اگر احتمال زیادی وجود داشته باشد که بخاطر مشکل بلع، در آزمایش دچار آسپیریشن شوید ممکن است در این آزمایش هیچ غذایی برای بلعیدن به شما داده نشود.

چطور باید برای انجام یک تست بالینی بلع برای تشخیص اختلال بلع آماده شوید؟

در این تست بیمار باید بیدار و هوشیار باشد. حین انجام تست و یا پرسیدن سوالات، بیمار باید کامل و به دقت به موارد پاسخ دهد.

فردی که از بیماری های عصبی-عضلانی رنج می برد، بهتر است قدرت گردن گرفتن را داشته باشد تا با خطای تستی ناشی از افتادن گردن به پایین مواجه نشویم.

حتی اگر فرد بر روی ویلچر می نشیند، بهتر است زمانی که کامل استراحت کرده باشد برای تست آماده شود.

ممکن است به شما گفته شود که قبل از آزمایش چیزی نخورید و نیاشامید.

ممکن است از شما خواسته شود که از پیش فهرستی از مشکلات بلع خود تهیه کنید که می توانید آنها را با گفتار درمانگر خود در میان بگذارید.

طی این آزمایش چه اتفاقاتی رخ میدهد؟

اغلب مواقع این ارزیابی توسط یک گفتاردرمانگر انجام می شود.

گفتاردرمانگر در سراسر طول آزمایش، نشانه های اختلال بلع و آسپیریشن را بررسی می کند.

در ابتدا گفتار درمانگر ممکن است سوالاتی در مورد موضوعات زیر از شما بپرسد:

• ماهیت مشکلات بلع شما (مانند گیر کردن غذا در گلو یا احساس درد در هنگام بلع).
• موادی که معمولاً سبب این مشکلات می شوند.
• فراوانی، شدت و آغاز این علائم.
• علائم دیگری که ممکن است با اختلال بلع مرتبط باشند، مانند درد یا سوزش قلب، یا سرفه کردن در هنگام غذا خوردن.
• سوابق پزشکی شما.

در صورت امکان گفتار درمانگر ممکن است با اعضای خانواده تان هم صحبت کند.

گفتار درمانگر ممکن است از آنها بپرسد که شما در بلع چه غذاهایی مشکل دارید و اینکه از چه غذاهایی دوری می کنید.

در حین آزمایش، گفتار درمانگر دندان ها، لب ها، فک، زبان، گونه ها، و نرم کام شما را با دقت مورد ارزیابی قرار می دهد.

ممکن است لازم باشد که حرکات معینی – مانند چسباندن دو لب خود به هم، یا جلو آوردن فک خود – را انجام دهید.

همچنین ممکن است لازم باشد صداهای خاصی را تولید کنید، سرفه کنید، یا گلویتان را صاف کنید.

گفتار درمانگر ممکن است رفلکس ها (عکس العمل های غیرارادی) برای عق زدن و سرفه کردن را بررسی کند.

ممکن است از شما خواسته شود که یک سری مواد غذایی و یا نوشیدنی را قورت دهید.

این مواد می توانند شامل آب، مایعات غلیظ تر، پوره غذاها، غذاهای نرم و حتی غذاهای معمولی باشند.

گفتار درمانگر بررسی می کند که آیا در جویدن، بلع یا نفس کشیدن مشکل دارید یا نه.

او همچنین بررسی خواهد کرد که آیا صدایتان گرفته به نظر می رسد یا نه. گرفته بودن صدا می تواند نشانه ای از آسپیریشن باشد.

بعد از آزمایش بالینی بلع برای تشخیص اختلال بلع، چه اتفاقی می افتد؟

بسیاری از افراد بعد از آزمایش به منزل می روند و نیاز به ماندن در بیمارستان را ندارند.

معمولاً نتایج بلافاثله بعد از آزمایش به شما گزارش می شود اما ریپورت کامل به فاصله ۴۸ ساعت به شما تحویل داده می شود.

اگر هیچ مشکلی در رابطه با بلع نداشته باشید ممکن است قادر باشید که دوباره بصورت نرمال غذا بخورید.

اگر تیم پزشکی هنوز نگران باشد که شاید مشکل بلع داشته باشید، ممکن است به آزمایشات پیگیری نیاز داشته باشید.

این آزمایشات می توانند به شناسایی سایر مشکلات بلع کمک کنند، حتی اگر هیچ نشانه ای در شما دیده نشود.

این آزمایشات می توانند شامل این موارد باشند:

• آزمایش بلع باریوم (MBS) برای نشان دادن بصری این مسئله که آیا مواد وارد ریه ها می شوند یا نه
• ارزیابی آاندوسکوپ بلعیدن (FEES) بعنوان جایگزینی برای MBS
• فشارسنجی حلقی برای بررسی فشار داخل مری
• مرکز درمان اختلال بلع یادمان تحت نظر دکتر خسروی، مجهز به کلیه دستگاه های فوق جهت ارزیابی مراجعین گرامی می باشد.

اگر ارزیابی بالینی اختلال بلع یا آزمایشات دیگر نشان دهد که مشکل بلع دارید ممکن است نیازمند معالجه باشید.

در بعضی از موارد تیم پزشکی شما ممکن است قادر باشد که علت ایجاد کننده اخلال بلع را برطرف کند.

جراحی هم یکی از معالجات موجود است.

علت اخلال بلع شما هر چه که باشد باید برای جلوگیری از آسپیریشن، احتیاط لازم را بکنید.

امکان تغییر در رژیم غذایی وجود دارد. بعنوان مثال ممکن است لازم باشد فقط مایعاتی با درجه غلظت معین بنوشید یا اینکه اصلاً نباید مایعات را مصرف کنید.

ممکن است لازم باشد طرز نشستن یا طرز قرارگیری بدنتان را در هنگام غذا خوردن تغییر دهید.

امکان دارد تمرینات و تکنیک های دهانی خاصی را یاد بگیرید که به مشکل بلع شما کمک می کند.

اگر بلع خیلی ضعیف است ممکن است لازم باشد که برای مدت زمان کوتاهی از یک لوله تغذیه استفاده کنید.

اینکه چقدر طول می کشد تا اختلال بلع شما بهبود یابد کاملا بستگی به شدت و علت آن و همچنین بستگی به نظر درمانگر شما دارد.

مهم است که همکاری نزدیکی با تیم پزشکی و توانبخشی خود داشته باشید تا بهترین معالجه را دریافت کنید.

دکتر فرشاد خسروی پزشک متخصص درمان بیماری اختلال بلع در شهرک غرب و غرب تهران کلیه آزمایشات بالینی اختلال بلع، تشخیص و درمان این بیماری را در مرکز کلینیک فوق تخصصی یادمان انجام میدهد

جهت تماس با کلینیک و دریافت نوبت حضوری معاینه، تشخیص و درمان از طریق اطلاعات تماس با ما ارتباط برقرار کنید.

اگر به کلینیک دیگر، بیمارستان دیگر و یا به منزل منتقل می شوید، حتما با تیم درمان دکتر خسروی مشورت کنید و رهنمودهای ایشان را با دقت پیروی کنید.

فقط بعد از صحبت کردن با پزشک و متخصص، رژیم غذایی تان را تغییر دهید.

گام های بعدی

قبل از اینکه با
انجام آزمایش یا روند درمان موافقت کنید، مطمئن شوید که موارد زیر را می دانید:

• نام آزمایش یا روند درمان
• دلیل اینکه چنین آزمایش یا درمانی را انجام می دهید
• چه نتایجی را باید انتظار داشته باشید و این نتایج چه معنایی دارند
• ریسک ها و مزایای آزمایش یا روند درمانی
• اثرات جانبی یا عوارض احتمالی این آزمایش یا درمان چیست
• چه زمانی و کجا قرار است آزمایش یا درمان را انجام دهید
• آزمایش یا درمان را چه کسی انجام می دهد و شایستگی های آن فرد کدام هستند
• اگر آزمایش یا درمان را انجام ندهید چه اتفاقی خواهد افتاد
• آیا آزمایش یا درمان جایگزینی وجود دارد که به آن فکر کنید
• نتایج را چه زمانی و چطور دریافت خواهید کرد
• بعد از انجام آزمایش یا درمان، در صورت داشتن سوال یا مشکل باید به چه کسی بگویید
• چقدر باید برای آزمایش یا درمان هزینه پرداخت کنید

دکتر فرشاد خسروی متخصص تشخیص و درمان اختلال بلع در تهران

تماس با کلینیک برای دریافت نوبت و یا مشاوره غیر حضوری رایگان