اختلالات یادگیری در کودکان 

اختلالات یادگیری مشکلات پردازشی در حوزه مغز و اعصاب هستند. این مشکلات پردازشی می‌توانند در مهارت و توانایی‌های یادگیری فرد مانند خواندن، نوشتن و ریاضیات اختلال ایجاد کنند. همچنین در سطوح بالاتر این اختلالات بر توانایی سازماندهی، برنامه‌ریزی، استدلال انتزاعی، حافظه بلند مدت، حافظه کوتاه مدت و قدرت تمرکز و توجه تأثیر می‌گذارد. اختلالات یادگیری می‌تواند بر زندگی فرد فراتر از تحصیلات تأثیر گذاشته و بر روابط با خانواده، دوستان و روابط کاری وی نیز اثر بگذارد. به دلیل مشکل داشتن در خواندن، نوشتن و ریاضیات در سال‌های مدرسه، علائم اختلالات یادگیری غالباً در این زمان خود را نشان می‌دهند.

 علل ابتلا به اختلالات یادگیری چیست؟

به نظر می‌رسد برخی از اختلالات یادگیری نسل به نسل منتقل می‌شوند. برخی از بیماری‌های خاص مانند بیماری‌های مغز و اعصاب یا عفونت‌های مزمن مربوط به گوش ممکن است باعث ایجاد مشکلات مغز و اعصاب شده یا بر ساختار مغز تأثیر بگذارند و منجر به ابتلا به اختلالات یادگیری شوند. عوامل محیطی مانند محرومیت‌های فرهنگی یا مشکلات والدین و روش‌های آموزشی می‌توانند تأثیر زیادی بر اختلالات مغز و اعصاب داشته باشند اما اینها دلیل ابتلا به این اختلالات نیستند. برخی از اختلالات که به اختلالات یادگیری مرتبط هستند و ممکن است دلیل بروز این اختلال باشند عبارتند از:

اختلال بیش فعالی و کمبود توجه (ADHD)

این اختلال بر توانایی فرد در تمرکز و توجه کردن تأثیر گذاشته و کنترل رفتاری و بیش فعالی افراد مبتلا به این اختلال دشوار می‌شود. با این که اختلال بیش فعالی و کمبود توجه یک اختلال یادگیری محسوب نمی‌شود اما تحقیقات نشان می‌دهد که 30 تا 50 درصد از کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی و کمبود تمرکز به اختلالات یادگیری مبتلا بوده و این دو بیماری می‌توانند با تأثیر متقابل بر هم، تغییرات چشمگیری در توانایی‌های فرد در یادگیری ایجاد کند.

دیسپراکزیا

این اختلال با ناتوانی کنترل عضلانی شناخته می‌شود که می‌تواند در حرکت و هماهنگی‌های بدنی، صحبت کردن و گفتار کودک اختلال ایجاد کرده و توانایی‌های یادگیری او را تحت تأثیر قرار دهد. با این که این مشکل یک اختلال یادگیری محسوب نمی‌شود اما دیسپراکزیا غالباً با اختلالات تکلمی، دیسکلکولیا (اختلال در محاسبات ریاضی) یا اختلال بیش فعالی و کمبود تمرکز و توجه همراه است.

 عملکرد اجرایی

ناکارآمدی در سیستم مدیریت شناختی مغز بر بسیاری از فرایندهای پردازش مغز و اعصاب مانند برنامه‌ریزی، سازماندهی، تدبیر، توانایی تمرکز و توجه و به خاطر آوردن جزئیات و مدیریت زمان و فضا تأثیر می‌گذارد. با این که این مشکل نیز اختلال یادگیری محسوب نمی‌شود، الگوهای مختلف ضعف در عملکردهای اجرایی تقریباً در همه افراد مبتلا به اختلالات یادگیری یا اختلال بیش فعالی و کمبود توجه و تمرکز دیده می‌شود.

 حافظه

سه نوع از اختلالات حافظه بر یادگیری تأثیر می‌گذارند که عبارتند از حافظه کاری، حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت که بر پردازش اطلاعات کلامی و غیرکلامی تأثر می‌گذارند. اگر برای هریک از این نوع حافظه‌ها مشکلی پیش آید، توانایی ذخیره‌سازی و بازیابی اطلاعات مورد نیاز برای انجام وظایف دچار اختلال می‌شود.

اختلالات خاص یادگیری

“اختلالات یادگیری” یک اصطلاح گسترده برای توصیف برخی دیگر از اختلالات خاص یادگیری مانند دیگر دیسلکزیا، دیس گرافیا است. یافتن علائم و نشانه‌های و روش‌های درمان هر یک به شرح زیر می‌باشد:

اختلال پردازش شنیداری

که به عنوان اختلال پردازش شنیداری مرکزی نیز شناخته می‌شود یک بیماری است که در آن اصوات آزادانه در گوش وارد شده و پردازش می‌شوند ولی توسط مغز قطع می‌شود. افراد مبتلا به اختلال پردازش شنیداری حتی زمانی که صدا بلند و واضح است متوجه تفاوت‌های ظریف بین اصوات کلمات نمی‌شوند. این افراد قادر به تشخیص مدخل اصوات، تلفظ اصوات یا حذف و فیلتر صداهای پس‌زمینه و نویزها نیستند.

دیسکلکولیا (اختلال در محاسبات ریاضی)

یک نوع اختلال یادگیری است که بر توانایی فرد در درک اعداد و محاسبات ریاضی تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به اختلالات یادگیری ممکن است درک ضعیفی نسبت به نمادهای ریاضی داشته و با حفظ کردن و سازماندهی اعداد، یادگیری ساعت و شمارش اعداد مشکل دارند.

دیس گرافیا

یک نوع از اختلالات یادگیری که بر توانایی‌های نوشتاری کودک و توانایی حرکتی جزئی وی تأثیر می‌گذارد، دیس گرافیا است. این مشکل ممکن است شامل ناخوانا بودن دستخط، عدم رعایت فاصله‌گذاری، عدم توانایی برنامه‌ریزی فاصله‌ای برای نوشتن روی کاغذ، تلفظ اشتباه و مشکل در درست نوشتن و همچنین فکر کردن و نوشتن به طور همزمان می‌شود.

 دیسلکسیا

یک اختلال یادگیری دیگر که بر توانایی خواندن و مهارت‌های پردازشی کلمات و زبان تأثیر می‌گذارد، دیسلکسیا است. شدت این اختلال در افراد، متفاوت است اما می‌تواند بر روان‌خوانی، رمزگشایی، قدرت درک خواندن، بازیابی، نوشتن، تلفظ و در برخی موارد بر گفتار کودک تأثیر بگذارد و ممکن است با اختلالت دیگر نیز همراه باشد. دیسلکسیا به اختلالات یادگیری مبتنی بر زبان اشاره دارد.

 اختلال در پردازش زبان گفتاری

یک نوع از اختلالات پردازش شنیداری است که در آن فرد با اتصال حروف به هم که کلمه، جمله و داستان را می‌سازد مشکل دارد. در حالی که اختلال پردازش شنیداری بر قطع اصواتی که به مغز می‌رود تأثیر می‌گذارد، اختلال پردازش زبان فقط بر پردازش زبان گفتاری اثر می‌گذارد. اختلال پردازش زبان بر رسایی زبان و ادراک زبانی تأثیر می‌گذارد.

اختلالات یادگیری غیرکلامی

اختلالی است که با ناهماهنگی زیاد بین توانایی‌های سطح بالای کلامی و ضعف حرکتی، مهارت‌های بصری – فضایی و اجتماعی شناخته می‌شود. معمولاً فرد مبتلا به اختلالات یادگیری غیرکلامی با تفسیر نشانه‌های غیرکلامی مانند حالات صورت یا زبان بدن مشکل داشته و در هماهنگ کردن آنها ضعف دارد.

 اختلال در درک بصری

این اختلال بر توانایی درک اطلاعاتی که فرد مشاهده می‌کند یا توانایی‌های رسم کردن و تقلید فردی وی تأثیر می‌گذارد. مشخصاتی که در افراد مبتلا به اختلال یادگیری دیده می‌شود مانند دیس گرافیا یا اختلالات یادگیری غیرکلامی باعث می‌شود که فرد نتواند تفاوت‌های ظریف در اشکال و حروف چاپی را تشخیص دهد و غالباً در بریدن مشکل داشته و مداد را خیلی محکم در دست خود می‌گیرد و بین چشم‌ها و دست‌های وی هماهنگی ضعیفی وجود دارد.

اختلالات یادگیری چگونه تشخیص داده می‌شود؟

از تست‌های رسمی و غیررسمی روانی – آموزشی بری تعیین الگوهای قدرت و ضعف فرد نسبت به توانایی‌های فکری او استفاده می‌شود.

آزمایش‌های زیر برای افرادی که اختلال یادگیری آنها تشخیص داده نشده است به کار می‌رود:

مشکلات خفیف یادگیری

• سوابق
• معاینات (با توجه به پوست، ویژگی‌های بدشکلی)
• کروموزوم
• دیان ای برای X شکننده (در مردان)
• FISH ساب تلومریک (در صورت نیاز به ارزیابی کلینیکی)
• الکتروانسفالوگرام (EEG) در صورت شک بالینی

اختلالات یادگیری شدید

• سوابق
• معاینات (با توجه به پوست و ویژگی‌های بدشکلی)
• معاینات چشم‌پزشکی
• کروموزوم‌ها
• دیان ای برای X شکننده
• FISH ساب تلومریک (در صورت نیاز بالینی)
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی)

ممکن است به معاینات دیگری نیز نیاز باشد که به مسائل بالینی بستگی دارد.

درمان و مدیریت

اختلالات یادگیری قابل درمان نبوده و یک چالش مادام‌العمر است. به هر حال، با حمایت‌ها و مداخلات مقتضی، افراد مبتلا به اختلالات یادگیری می‌توانند به موفقیت در مدرسه، کار و موفقیت در روابط و ارتباطات دست یابند. پزشکان مختلف می‌توانند کودکان مبتلا به اختلال یادگیری و مشکلات مرتبط با توجه و تمرکز در کودکان را تشخیص داده و درمان نمایند. ممکن است برای درمان کودک نیاز به استفاده از تخصص چند پزشک وجود داشته باشد. متخصصین اطفال می‌توانند اختلالات مرتبط با یادگیری و توجه، اختلال بیش فعالی و کمبود تمرکز و توجه تشخیص داده و درمان نمایند. برخی داروهای تجویزی و درمان‌های غیرعلمی نیز ممکن است تجویز شود. از این که هر متخصص یا پزشک چه کمکی می‌تواند به شما بکند آگاهی پیدا کنید.

متخصصین دیگر که می‌توانند به شما در ارزیابی و درمان اختلالات سیستم اعصاب مرکزی و مشکلات مغزی کمک کنند، متخصصین مغز و اعصاب هستند. برخی متخصصین مغز و اعصاب کودکان برای کار با کودکان مبتلا به اختلالات عصبی تکاملی مانند اختلال بیش فعالی و کمبود توجه و تمرکز و اختلالات یادگیری آموزش دیده‌اند. این متخصصین همچنین می‌توانند اضطراب و افسردگی را در این کودکان کاهش داده و با کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلالات همزمان توجه و یادگیری کار کنند. متخصصین دیگر که می‌توانند در تشخیص و درمان این اختلالات کمک کنند، متخصصین رشد رفتاری اطفال، روانپزشکان کودک و پرستاران روانپزشکی کودکان هستند. متناسب با وضعیت کودک، شما می‌توانید از تخصص یک یا چند متخصص استفاده کنید. برخی از آنها می‌توانند کل اختلالات را تشخیص داده و درمان کنند و برخی دیگر بر یک یا چند اختلال از اختلالات کودک تمرکز می‌کنند.